Aanjagen en vermijden
Twee tegengestelde manieren om op elkaar te reageren
Niet iedereen reageert hetzelfde als die in zo’n lemniscaat terecht komt. Volgens een simpel model zijn er twee manieren waarin je de confrontatie met je partner aan kunt gaan: aanjagen en vermijden.
Aanjagen
Een aanjager gaat de discussie aan, zoekt diens partner op, laat het er niet bij liggen. De aanjager komt met verve op voor zichzelf en de relatie¸en laat zich de kaas niet van het brood eten. Je zou kunnen zeggen dat aanjagen een milde vorm van de vechtmodus is zoals dat in de traumatherapie genoemd wordt. In therapeutische termen versmelt, fuseert en associeert de aanjager met de partner. Mensen met een angstige hechting reageren vaak als aanjager.
Aanjagen komt in verschillende vormen. De aanvaller laat agressie en boosheid zien, maakt verwijten en veroordeelt. Vaak (niet altijd) vindt de aanvaller zichzelf beter dan de partner. De aanklamper gedraagt zich meer als een slachtoffer en voelt zich afhankelijk van en soms minder dan de partner. De aanklamper claimt ook graag de partner. De aandringer is een redder die ongevraagd en overbezorgd beschermt en zorgt. Aanklampen, aanvallen en aandringen staan niet op zichzelf. In de praktijk hebben we meestal wel een basismanier maar ze kunnen elkaar binnen één persoon, soms snel, afwisselen.
Gedrag dat hoort bij de positie van aanjager:
- steeds contact blijven zoeken;
- steeds het gesprek willen openen;
- klagen;
- waarom-vragen blijven stellen;
- kritisch worden;
- verwijten maken;
- fouten en tekortkomingen aanwijzen;
- afkeuring laten merken;
- de ander vertellen hoe die het anders moet doen;
- de ander als HET probleem bestempelen;
- de oplossing bij de ander zoeken;
- Steeds om hulp blijven vragen;
- gelijk willen halen, doordrammen;
- aandacht opeisen door niet los te laten;
- claimen;
- frustratie uiten door boos te worden;
- boos worden – ontploffen;
- dreigementen uiten (richting je partner of over jezelf);
- schreeuwen;
- ongevraagd advies geven.
Vermijden
Een vermijder gaat de confrontatie juist uit de weg, wordt daar nerveus of onzeker van. De vermijder zoekt de rust en de harmonie en wil graag de lieve vrede bewaren. Vermijden kun je zien als vluchtgedrag. Andere woorden die wel gebruikt worden zijn ‘terugtrekken’, ‘afsplitsen’ of ‘dissociëren’.
Ook vermijden kent verschillende vormen. Vertrekken, letterlijk, verbaal of emotioneel, is de duidelijkste vorm. Het gesprek stopt gewoon. Verhullen is subtieler. Het gesprek blijft gaande, maar belangrijke details worden verzwegen of anders, meestal mooier, voorgesteld dan ze zijn. De vermijder laat niet achterste van diens tong zien. Verklaren is een cognitieve manier van het vermijden van een emotionele conflict. De vermijder legt op een rustige manier uit hoe het zit. Diegene is dan wel fysiek en verbaal aanwezig maar vermijdt een gesprek over emoties.
Gedrag dat hoort bij de positie van de vermijder:
- weggaan als het lastig wordt;
- het probleem of de situatie ontkennen of bagatelliseren;
- niet op emoties ingaan maar blijven redeneren;
- zichzelf verdedigen en de ander laten zien dat die het mis heeft;
- steeds van onderwerp veranderen;
- proberen het gesprek af te kappen door weg te gaan of iets anders gaan doen;
- om ruimte en tijd blijven vragen;
- voortdurend “ik weet het niet”;
- weigeren te praten, niet reageren;
- zichzelf afsluiten;
- de ander buitensluiten;
- niet luisteren en verstarren;
- in de schulp kruipen;
- zichzelf beschermen door afstand te nemen;
- opgeven en terugtrekken;
- “laat maar”.
Oefening – Aanjager of vermijder?
Ga voor jezelf na: welk gedrag zie jij jezelf vooral doen, aanjagen of vermijden? En hoe ziet dat eruit? Denk na over voorbeelden waarin je dit (met je partner) tegenkomt. Beantwoord deze vragen ook over je partner.
Wissel daarna uit, vergelijk jullie antwoorden met elkaar en bespreek de situaties waarin jullie je aanjagen/vermijden tegenkomen.