Als vervolg op zijn besteller ‘Verslaafd aan Liefde’ publiceerde Jan Geurtz ‘Bevrijd door Liefde’, een ‘praktijkboek voor zelfacceptatie en geluk in relaties’. Geurtz is Boeddhist en schrijft ook vanuit die invalshoek. Beide boeken zijn spiritueel tot op het bot. Nu is ‘spiritualiteit’ een wazig omschreven begrip. Bij Geurtz geen wierook, mantras zingen en blote-voeten-dansen. Ook hogere machten en esoterische energieën spelen bij hem geen rol. Hij geeft zelf geen definitie maar in zijn geval betekent spiritualiteit zoiets als ‘persoonlijke ontwikkeling door overstijging van het Ego’.
De kern van Geurtz’ filosofie heeft veel overeenkomst met die van andere neo-boeddhistische psychotherapieën. Als jong, onbedorven kind verkeer je nog in werkelijke staat van Zijn. Als reactie op vroege angsten en ervaringen leer je jezelf negatief zelfbeeld (Ego) aan. Op den duur raak je versmolten met dat Ego. Je blijft,nog steeds vanuit dat Ego reageren en redeneren, ook als dat al lang niet meer effectief en zelfs contraproductief is. Met allerlei problemen van dien. Op enig moment word je je daar van bewust en gaat je daartegen afzetten. Ook dat is contraproductief en levert je weer nieuwe problemen op. Het is erg verleidelijk om de oplossing van al deze problemen in een relatie te zoeken. De liefde van de ander dekt dan je negatieve eigenbeeld toe. Dat is echter maar tijdelijk. De magie is maar tijdelijk en je valt terug in je oude ongeluk. De les is dat als je je geluk af laten hangen van de liefde van een ander, je dat uiteindelijk alleen maar ongeluk brengt.
Volgens Geurtz is de oplossing om je Ego te overstijgen en jezelf met liefde en zonder oordeel waar te nemen. Op die manier keer je terug in werkelijke, onbedorven staat van Zijn. Geurtz noemt deze aanpak het Spirituele Pad. Het volgen van dat pad gaat niet zomaar, daar moet je voor oefenen. Meditatie is een daarvoor een belangrijke vorm.
Tot zover lopen ‘Verslaafd aan Liefde’ en ‘Bevrijd door Liefde’ nog gelijk op. Voor mij persoonlijk hebben deze inzichten heel veel waarde. In een aantal trainingen op deze basis (niet van Jan Geurtz) hebben ze me geleerd wie ik ben, waarom ik doe wat ik doe ik en hoe ik veel meer van mezelf kan houden. Zowel het gewone leven, werk als relaties zijn er (nog) een stuk mooier op worden.
Bevrijd door Liefde is echter een radicaal boek. Waar ‘Verslaafd’ nog een handleiding is om door via spiritualiteit je geluk in relaties te verbeteren, draait ‘Bevrijd’ de zaak om: hoe kun je je relaties gebruiken om je te ontwikkelen op het Spirituele Pad? Relaties zijn bijzaak geworden, slechts instrumenten voor je spirituele ontwikkeling. En daar raakt Geurtz me kwijt. Hier toont Geurtz de preoccupatie op het Lijden dat vaak terugkomt in het Boeddhisme. Lijden is welkom omdat het je uitdagingen biedt om jezelf spiritueel te ontwikkelen. Partners zijn er vooral voor om op je pijnlijke knoppen te drukken. Aan een gelukkige relatie heb je eigenlijk niet veel in dat opzicht. Een citaat: “ […] dat je relatie standhoudt en een veilige haven blijft […] is een omstandigheid die je er gewoon bij moet nemen. Geen nood, het leven biedt genoeg andere beknellingen waardoor je je spiritueel kunt ontwikkelen.”
Geurtz predikt een ascetisch, stoïcijns relatiebestaan. Ik snap best wat hij bedoelt en ik kan er zèlfs de aantrekkingskracht van voelen. Ik stel me een vergelijkbare aantrekkingskracht voor die een kloosterbestaan op een monnik heeft. Maar voor mij wordt hij te eenzijdig en schiet hij te veel ver door. Ondanks alle overstijging van het Ego blijft hij zeer individualistisch gericht. Het ‘wij’ krijgt nergens een plaats. Het voelt kil in huize Geurtz. Een ander voorbeeld is zijn ‘spirituele trouwbelofte’. Hoe spiritueel ikzelf en mijn partner ook zouden zijn, ik zou toch verwachten het bruidsboeket om de oren te krijgen als ik die zou durven uitspreken.
De verdienste van Geurtz is dat hij er zeer terecht op wijst dat èchte verbinding alleen vanuit vrijheid kan gebeuren. Hij slaat echter door naar de vrijheid en verliest de verbinding uit het oog.
