Een probaat middel om een levendige discussie op gang te brengen in een gezelschap van polyamoristen is om het onderwerp ‘definities’ aan te snijden. Vrijwel onmiddelijk ontbranden verhitte discussies, tussen de ‘rekkelijken’ en de ‘preciezen’ en tussen de preciezen onderling. De rekkelijken reageren allergisch op elke poging tot inkadering. Een parafrase van een typische forumdiscussie:
In deze maatschappij hebben we voor alles wel een etiket verzonnen. Deze etiketten plakken we op een doosje, een hokje. Zo hebben we dus ook hokjes voor relaties met etiketten zoals monogaam, polygaam, polyamorie, swingen enzovoort. Als we dan deze hokjes hebben, proberen we iedereen in zo’n hokje te proppen. Maar waarom eigenlijk? Elke keer als men mij in een hokje wil stoppen merk ik dat, bij welk etiket of hokje dan ook, ik me onprettig voel. Ik wil helemaal niet in een hokje geplaatst worden. Dat voelt zo limiterend. Ik wil vrij zijn, alleen, of met iemand anders, of met meerderen. Zolang er maar een fijne band is. Als je eindelijk uit de kast bent, wil je toch niet in een hokje?
De preciezen kunnen elkaar eindeloos de maat nemen over kwesties als het verschil tussen polyamorie en swingen, wanneer polyamorie precies overgaat in vreemdgaan, het verschil tussen polyamoreus en polysexueel, of polyamorie en spiritualiteit wel iets met elkaar te maken hebben, of zoiets als polysingle wel bestaat?
De vraag rijst: waarom gaan deze discussie gepaard gaan met zoveel emoties? Mijn stelling is dat dat voor een belangrijk deel voorkomt uit nodeloze verwarring. In dit artikel doe ik een bescheiden poging die angel uit deze discussies te halen.
Polyamorie
Voor het doel van dit artikel sluit ik me maar even aan bij de definitie zoals die gehanteerd wordt door wikipedia:
Polyamorie is een levenswijze waarin men openstaat voor het gelijktijdig hebben van meer dan één liefdesrelatie, waarbij ook ruimte is voor seksualiteit op de voorwaarde dat het gebeurt in openheid en eerlijkheid en met medeweten en instemming van alle betrokkenen.[
Heel bewust begin ik niet een discussie alle herformuleringen die mogelijk zouden zijn maar neem de definitie zoals hij is.
Communicatiegereedschap
Naar mijn mening is het zaak duidelijk onderscheid te maken tussen een ‘begrip’ enerzijds en een specieke relatie of persoon anderzijds. Een ‘definitie’ gaat over een relatief abstract begrip, zoals bijvoorbeeld polyamorie. Er is helemaal niks mis met definities. Sterker, een definitie die scherp en eenduidig is en algemeen gebruikt wordt kan enorm helpen om een gesprek transparant te houden. Het is erg handig als we met één woord een ‘tafel’ kunnen benoemen en dat we dat allemaal hetzelfde voor ogen krijgen.
Helemáál eenduidig zal een definitie niet gauw zijn. Ook een toch redelijk eenduidige definitie als de bovenstaande leidt regelmatig tot discussie. Zo laait met enige regelmaal de vraag wat ‘alle betrokkenen’ precies moet inhouden. In ieder geval je partners. Maar ook per sé de partners van je partners? Of de partners van de partners van je partners? Hierop ben ik in een ander artikel al eens wat nader inhoudelijk ingegaan. Zelfs het woord ‘liefde’ kan tot tweespalt leiden. De een beperkt het tot ‘romantische liefde’ terwijl anderen dat uitbreiden tot ‘spirituele liefde’. Voor sommigen liggen tantra en polyamorie vanzelfsprekend in als elkaars verlengde terwijl anderen gruwen van ‘al dat zweverige gedoe dat niets met polyamorie te maken heeft’.
Op de loop gaan
Het gesprek begint écht scheef te lopen wanneer iemand met definities op de loop gaat en herdefinieert voor eigen gebruik. Dat leidt alleen maar tot misverstanden.. Het gebruik van het woord ‘tafel’ voor een stoel ‘omdat ik daar ook wel eens iets op zet’ kan rekenen op onbegrip. Toch is dat herdefiniëren van het begrip ‘polyamorie, voor de eigen zaak iets wat regelmatig gebeurt, vooral waar het gaat over ‘op de hoogte zijn en ermee instemmen’: ‘Ik leef polyamoreus maar daar kan ik met mijn vrouw niet over praten’. De meeste polyamoristen noemen dit simpelweg ‘vreemdgaan’. Ook sites als SecondLove gebruiken polyamorie soms op een dergelijke manier. ‘Polyamorie’ is, waarschijnlijk door die nadruk op ethiek, kennelijk een aantrekkelijk etiket om naar je toe te trekken. Dit stuit op veel verzet van de meeste polyamoristen. Immers, elke gangbare definitie van polyamorie is er juist op gericht om het onderscheid met vreemdgaan te onderstrepen.
Ook de grens tussen polyamorie en meer seksgerichte nonmonogame relatievormen zoals swingen, vriendschappen-plus en casual sex ligt soms gevoelig. In de letterlijke betekenis van het woord gaat polyamorie over liefde en niet per sé over seks. Er is een groep polyamoristen die er een punt van maakt om vooral niet geassocieerd wil worden met swingen terwijl voor anderen polyamorie en swingen juist naadloos in elkaar overlopen. In dit kader is het overigens interessant dat de in de US gangbare definitie (althans zoals die in Wikipedia is verwoord) een iets vager onderscheid gemaakt wordt dan in Nederland gebruikelijk is:
Polyamory is the practice, desire, or acceptance of intimate relationships that are not exclusive with respect to other sexual or intimate relationships, with knowledge and consent of everyone involved – Wikipedia
Er wordt gesproken over ‘intimate’ ipv ‘liefde’, terwijl er wèl weer onderscheid gemaakt wordt tussen ‘intimate’ en ‘sexual’.
Ondanks alle nuances en grensgebieden is naar mijn mening de hierboven geciteerde definitie van polyamorie.nl heel nuttig en werkbaar. Er is ook geen enkele reden om daar fundamenteel aan te tornen. Het komt simpelweg de helderheid van de communicatie ten goede als we het begrip eenduidig en uniform houden. Af en toe een discussie erover is onvermijdelijk en ook helemaal niet erg; het helpt om de definitie weer eens aan te scherpen.
Etiketten plakken
Pleit ik daarmee voor ‘hokjes’ en ‘etiketten’? Absoluut niet!!!!!!! Immers, een definitie gaat over een abstract begrip en gaat heel nadrukkelijk niet over een concrete relatie of persoon. Iedere relatie en persoon is uniek en HOEFT helemaal niet aan een definitie te voldoen; er hoeft geen etiket op geplakt te worden en hoeft, en kan, niet een hokje geplaatst te worden. Om het voorbeeld breder te trekken: polyamorie, tantra, bdsm, swingen zijn allemaal heel verschillende begrippen of stromingen maar ze sluiten elkaar niet uit. Velen van ons combineren ze op een of andere manier. En wat is daar op tegen? Ik zie al die begrippen veel meer als ingrediënten waaruit iedereen naar hartelust, in alle vrijheid, zijn eigen menu kan samenstellen. Net als in de keuken komt het de kwaliteit van het eindresultaat ten goede als alle ingrediënten zo zuiver mogelijk zijn.
Mijn eigen lievelingsrecept van het moment is: 2 flinke eetlepels polyamorie, 2 theelepels vriendschap-plus, 1 theelepel platonische liefde, scheutje kink en een snufje swingen. Smaakt heerlijk!
De discussie ontspoort echter vaak als er identificatie gaat optreden: iemand claimt dat hij of zij polyamorist, tantrist, swinger of bdsm-er IS. Nog erger: dat de eigen hoogstpersoonlijke mix van relationele ingrediënten model staat voor wat DE polyamorist (of swinger, of…) zou moeten zijn. Het eigen model wordt geprojecteerd op de ander. De definitie verwordt tot een etiket of hokje, of erger een oordeel. “jij bent geen … maar een …” Daarmee wordt een begrip geclaimd en herdefinieerd zodat het naadloos de eigen situatie afdekt en goedkeurt. De ander wordt zijn of haar vrije menukeus ontzegt en in een keurslijf gedwongen of juist uit het eigen hokje gejaagd..
Let wel: ik ga niet zover dat ik oordelen categorisch veroordeel (zou een interessante paradox zijn…). Onethisch gedrag is ronduit afkeurenswaardig en verdient veroordeling. Dan moet de discussie echter gaan over de ethische vragen zélf en niet langs de as van de definitie. Definities gaan immers over abstracte begrippen en zijn eenvoudigweg handig als communicatiegereedschap. Daar is niks mis mee. Het is echter contraproductief om die te gebruiken om jezelf of en ander in een hokje te (laten) stoppen. Definities zijn algemeen, mensen zijn uniek.
