Stepping off the relationship escalator

In Designer Relationships: A Guide to Happy Monogamy, Positive Polyamory, and Optimistic Open Relationships kijken Mark Michaels en Patricia Johnson met een verfrissende open blik naar het veelkleurige palet van relaties, met alle schakeringen van monogamie, swingen, polyamorie, singles, kink en meer.

Monogamie: gangbaar maar niet vanzelfsprekend

De romantische, levenslange, exclusieve, heterosexuele, monogame relatie is nu weliswaar het ideaalmodel maar dat is pas een paar honderd jaar zo. Het werd pas gangbaar rond de industriële revolutie. Michaels & Johnson vatten de geschiedenis van de monogamie samen en laten zien dat die als norm helemaal niet zo vanzelfsprekend is. Ze onderbouwen dat beknopt. Een boek als Sex at Dawn gaat daar dieper op in. Monogamie komt in soorten en maten: seksuele monogamie, emotionele monogamie, sociale monogamie en praktische monogamie.

Het ideaalmodel staat natuurlijk al een tijd onder druk door de toename van het aantal echtscheidingen en de invoering van het homohuwelijk. Het monogame ideaal staat echter nog steeds overeind. Volgens de auteurs is die uitverkoren positie niet terecht. Ze besteden twee hoofdstukken aan het ontkrachten van mythes over monogamie en consensuele nonmonogamie zoals “Romantic Love Is the Only Foundation for an Enduring Relationship”, “You Need to Find a Soul Mate”, “Desiring Someone Else Is a Form of Infidelity”, “Monogamy Is Natural, Evolutionarily Determined, Optimal, or Divinely Ordained”, “Consensual Nonmonogamy Threatens the Institution of Marriage”, “People Who Choose to Be in Alternative Relationships Are Incapable of Intimacy” en “Monogamy Is Better for Children”.

Ontwerp je relatie: het palet geeft veel keus

Michaels & Johnson zijn beslist niet tégen monogamie maar hun missie is om te laten zien dat er heel veel acceptabele alternatieven zijn. Een heel palet komt voorbij: open relaties, swingen, polyamorie, kink, single, polysingle, celibaat, semi-monogaam, semi-consensueel monogaam, vriendschap-plus en zeker ook ‘bewust monogaam’. Iedereen is vrij om uit dit palet zijn/haar relatie(s) samen te stellen. Zij vatten dergelijke relaties samen onder de noemer ‘Designer Relationships’. Een vergelijkbare gedachte hebben we op deze site eerder beschreven als het ‘ingrediëntenmodel‘. Geen relatievorm is volgens hen ‘beter’ dan een andere zolang er maar aan twee voorwaarden voldaan wordt: het gebeurt bewust en met instemming van alle partijen.

Het is niet eenvoudig maar je kunt het leren: samen op avontuur

Het ontwerpen van je eigen relatie is niet eenvoudig. Het kan zijn dat je je comfortzone verlaat en je moet keuzes maken waarvan je de gevolgen niet kunt overzien. Relaties zullen ook steeds kunnen én moeten veranderen. Michaels & Johnson houden ons voor om dat proces van verandering te omarmen. Zie het als een gezamenlijk avontuur en een creatief proces: “Skilled sexual adventurers are like mountaineers, roped together for their mutual protection, not bound but connected, functioning as a team, trading off between leading and following when necessary, and finding new routes to the high peaks of pleasure.”.

Het boek besteedt 2 à 3 hoofdstukken aan meer praktische en ethische vragen en tips: hoe beginnen we?; doe rustig aan, stapje voor stapje; neem veilig vrijen uiterst serieus; hoe ga je om met jaloezie?; zorg dat je altijd met respect omgaat met de ander(en). Dit is echter niet het sterkste onderdeel van het boek. Andere boeken geven meer en betere tips voor niet-monogame relaties, zoals bijvoorbeeld in More than Two, Eight things I Wish I’d Known about Polyamory en Opening Up.

Een boek met een verfrissend overzicht

Designer Relationships: A Guide to Happy Monogamy, Positive Polyamory, and Optimistic Open Relationships kijkt met een open blik naar alle schakeringen in het relatielandschap en geeft daarop verfrissende kijk. Het doet recht aan de verschillen tussen alle relatievormen. Het boek nodigt de lezer uit: ga op onderzoek uit, ontdek wat bij je past en ontwerp je eigen relatie(s). Voor praktische tips en diepgang zijn er betere boeken maar Designer Relationships is een uitstekend startpunt als je zoekt naar nieuwe vormen voor je relatie(s).

Zo’n ronkende flaptekst belooft mij niet veel goeds. Als mijn oog in de inhoudsopgave ook nog eens blijft haken aan een hoofdstuk over God, dan gaat een loeiend Amerikaans-religieus-conservatief-zelfhulp-alarm af. Maar de prikkelend-provocerende titel is machtiger dan mijn weerzin en bovendien blijkt Eva-Maria Zurhorst een Duitse en is het boek een vertaling van Liebe dich selbst und es ist egal, wer du heiratest. Dus stort ik me terwille van U, lezer, toch maar op dit boek. En dan valt het uiteindelijk allemaal nog best mee.

“It doesn’t matter who you marry. All you ever end up with is yourself, after all.”

Zurhorst ziet met lede ogen aan hoeveel huwelijken er sneuvelen en ze wil daar wat aan doen, als relatietherapeut en als schrijver. Haar recept is: hou van jezelf. Simpel gezegd natuurlijk. De duivel zit als altijd in de details. Maar als dat lukt dan is het recept zo krachtig dat het niet meer uitmaakt met wie je trouwt. Bij wijze van spreken dan. Zij beweert dat 70% van alle scheidingen onnodig zijn. Dus er zijn nog altijd 30% hopeloze gevallen.

Haar redenering volgt de relatietredmolen. We worden verliefd. De ander vult een verlangen dat we koesteren. We voelen onszelf beter, mooier, sterker, aardiger dan daarvoor. We gaan vaster relateren. Verplichtingen komen. Het nieuwe slijt. Kleine irritaties groeien. Prinsen veranderen in kikkers. De verbinding blijkt verbroken. We dompelen ons in rouw. Maar dan dient zich gelukkig alweer een nieuwe prins aan en het circus kan opnieuw beginnen. Volgens Zurhorst moeten we onder ogen zien dat we altijd om de verkeerde reden een partner kiezen. En dat is helemaal niet erg. Zolang we ons maar niet steeds mee laten slepen in de tredmolen, want daar komt nooit een einde aan.

“There is only one way […] to an authentic and successful love relationship – we have to confront the abyss within us with courage and honesty.”

In plaats van een crisis te ontvluchten is het juist de moeite om ervan te groeien. Never waste a good crisis. Immers, je partner is je beste leerschool over wie jezelf bent. Je projecteert je eigen frustraties en behoeftes op de ander: je meent daar te zien wat eigenlijk van jou is. De ander is je spiegel: wat gebeurt in je relatie met je partner is een reflectie van je relatie met jezelf; de ander toont je wat je niet kunt zien . De ander triggert je schaduwkant: onder spanning komen trekje boven die je niet wilt zien. Zurhorst’s recept is ‘vergeven en accepteren’. Niet met een nobel doel. Nee, om van jezelf te leren houden. Wat je in de ander accepteert, accepteer je in jezelf. Waar je de ander vergeeft, bevrijd je jezelf. En vanuit die zelfliefde kun je weer liefde teruggeven aan je partner. Zo draait een neergaande spiraal weer om naar boven. In ruim detail werkt ze dat vervolgens uit.

“You should be glad that your nearest and dearest presses your buttons so precisely that it sometimes hurts.”

Wat Zurhorst te berde brengt is niet nieuw. Ze grossiert ook in tegeltjeswijsheden. De in polyamore kringen populaire Jan Geurtz zegt in Verslaafd aan Liefde en Bevrijd door Liefde in een aantal opzichten hetzelfde. Een verschil is dat bij Jan Geurtz de relatie tot de ander verwordt tot een vehikel voor spirituele groei. Bij Zurhorst blijft er wel degelijk waarde in de romantiek zelf.

“You will delight in everything that comes up between you and your partner and be relieved that it can finally be examined.”

Zurhorst is niet bepaald poly-vriendelijk. Het boek ademt een klassiek monogaam paradigma: “Three is always a crowd” (waarbij ze overigens wel doelt op stiekeme affaires). Helemaal uitsluiten doet ze polyamorie niet en ziet dan daar, in uitzonderlijke gevallen, zelfs het voordeel van: “Some external [connections] can be the result of a deep relationship. When two people gain a great deal of strength from each other, they can actively pass some of it on to others.”.

Dus wat moeten polyamoristen met dit boek? Wat mij betreft twee dingen. Hoewel de les over zelfliefde niet origineel is, blijft hij belangrijk en universeel, monogaam of niet-monogaam. Zurhorst leest ons die les weer op een andere manier, legt weer andere accenten. Nadrukkelijk nodigt ze ons uit om relatieproblemen om te buigen tot uitdagingen. Als je door het monogame kader heenkijkt zijn het ook voor polyamoristen zinnige lessen. Daarnaast houdt Zurhorst ons polyamoristen, onbedoeld, een spiegel voor. Immers, afgaande op mijn eigen observatie, lijken veel polyamore relaties een korter leven beschoren dat de gemiddelde monogame relatie. Over de oorzaken daarvan zal ik hier niet speculeren, maar Zurhorst daagt ons wel uit niet bij de eerste tegenwind op te geven, maar eens nader naar onszelf te kijken, vooraleer we een relatie verbreken en weer een nieuwe beginnen. Niet om coûte que coûte een relatie in stand te houden, maar om er zelf van te leren en niet in een volgende relatie opnieuw jezelf weer tegen te komen. Uitdagingen als kansen voor persoonlijke groei.

Nederlandse vertaling

Na publicatie van deze recensie werd ik er op gewezen dat het boek ook in het Nederlands vertaald is, onder de aanmerkelijk minder uitdagende titel Waardeer jezelf – En word gelukkig in je relatie. Of het nog verkrijgbaar is, is niet helemaal duidelijk. Volgens bol.com niet. Deze site biedt het wel aan.