Jaloezie

In nonmonogame relaties steekt vaak het Groene Monster van jaloezie de kop op. In feite is dat een specifieke vorm van een innerlijke trein: je partner doet iets of wil iets doen met iemand anders en dat vind jij moeilijk. Wat er dan gebeurt, is dat het gedrag (of het verlangen) van je partner jou, vaak onbewust, raakt in je schaduwovertuiging: “zie je wel, ik [vul je schaduwovertuiging in]”. Je kernbehoefte wordt wakker gemaakt en je kernemotie speelt op. Boven water reageer je dan met je zichtbare emotie, gedachten en gedrag (bijvoorbeeld door je partner verwijten te maken).

Jaloezie heeft niet één specifieke vorm. In de praktijk komen we ongeveer negen soorten jaloezie tegen, die bestaan uit verschillende combinaties van overtuigingen en emoties. Afhankelijk van je persoonlijkheid en de situatie ben je meer of minder gevoel de verschillende soorten. Iedereen heeft daar een eigen unieke mix in.

Verlies

Als je partner een relatie aangaat met iemand anders ben je bang om de band die jullie hebben te verliezen. Het zou zelfs het einde van de relatie kunnen betekenen! Of misschien ben je vooral bang om bepaalde aspecten van je relatie te verliezen, zoals de seksualiteit of de (romantische) liefde. Dat kan zijn omdat je bang bent dat je partner interesse in jou verliest, óf omdat diens andere partner actief aan het trekken is.

Kernemotie

Angst voor verlies of eenzaamheid, misschien getriggerd door oud verdriet van eerdere afwijzingen. Het kan ook zijn dat je boos bent op je metamour (de partner van je partner) omdat die graag jouw partner voor zichzelf wil hebben.

Territorium

Territoriumjaloezie is het gevoel dat jouw exclusieve bezit, je partner, je huis, je bed bedreigd wordt: “Jij bent van mij en iedereen blijft met z’n handen van je af!”. In een lichtere vorm is het OK voor je als je partner andere partners heeft, maar belangrijke onderdelen van je relatie moeten wel exclusief blijven. Zo kan het prima zijn als je partner liefde voelt voor een ander, maar seks is uit den boze. Of juist omgekeerd: seks is prima, maar liefde of verliefdheid niet. In een nog iets lichtere vorm kan het gaan over gezamenlijke activiteiten, specifieke vormen van seks of favoriete plekjes. Territoriumjaloezie speelt vooral bij een monogame partner. Deze vorm is meestal niet het grootste probleem tussen nonmonogamisten onderling. Immers, het delen van liefde en partners is de grondslag van polyamorie.

Kernemotie

Boosheid is de meest zichtbare emotie. Die kan zich richten op je eigen partner én diens andere partner, die je sterk ervaart als concurrent. Op je concurrent ben je boos omdat die jouw territorium binnendringt en iets van je afpakt. Op je eigen partner kun je boos zijn omdat die dat toestaat en jouw territorium als het ware verkwanseld. In lichtere gevallen kan het ook zijn dat je de huidige situatie nog OK vindt, maar dat je bang bent dat jouw ruimte steeds verder in de knel gaat komen (je geeft ze één vinger en ze nemen de hele hand). Achter de boosheid ligt vaak angst: mijn partner, mijn huis en mijn bed zijn de plek waar ik me veilig voel. Als daaraan geknaagd wordt komt mijn hele bestaan in gevaar en dus moet ik die met hand en tand verdedigen.

Waarden

Jaloezie kan ook erg verbonden zijn met je waarden (wat je vindt dat ‘waar’ of belangrijk is) en normen (hoe je dat wat belangrijk is praktisch vormgeeft). Dat kunnen algemene religieuze of maatschappelijke waarden en normen zijn: “hoe het hoort”. Of je hebt elkaar ooit ‘trouw’ beloofd en die belofte wordt nu naar jouw idee geschonden. Je kunt het idee hebben dat je op basis van die waarden en normen of beloften ergens recht op hebt. Als dat recht geschonden dreigt te worden, knaagt dat aan je overtuigingen. Ook waardenjaloezie speelt meestal bij een monogame partner. De nonmonogame partner kiest er toch al voor om zich niet al te veel aan de maatschappelijke norm van monogamie te houden. Iemand die zich vastklampt aan de traditionele waarden en normen, zal zich waarschijnlijk niet zo gauw op het pad van consensuele nonmonogamie begeven.

Kernemotie

Boosheid op je eigen partner omdat die waarden, verwachtingen of beloften schendt. Daarachter ligt vaak angst: wat als alles wat ik dacht dat normaal was en wat ik kon verwachten, op losse schroeven komt te staan? Wanneer je sterk overtuigd bent van je waarden en normen, kan ook soort principiële boosheid om te hoek komen kijken. Ook schaamte kan een rol spelen, vooral als je lid bent van een gemeenschap die gebaseerd is op traditionele waarden en normen, zoals een kerkgenootschap.

Rangorde

Rangordejaloezie draait om erkenning, controle en gelijkwaardigheid. Er woedt een strijd om de nummer 1 plek, althans zo ervaar je dat. Is er een nummer 1, en zo ja wie?
Misschien kom je uit een monogame relatie en is het delen van je partner prima, zolang je maar de zekerheid hebt dat jij de belangrijkste bent en blijft voor jouw partner. Het is belangrijk voor je dat je partner naar jóuw pijn of wensen luistert als het er op aan komt.
Of misschien heb je een relatie met iemand wiens partner graag de nummer 1 blijft en heb jij er last van dat je ‘dus’ nummer 2 bent. Je hoeft niet per se nummer 1 te zijn, maar je wilt wel gelijkwaardig zijn en/of vindt het moeilijk als iemand anders invloed heeft op jouw relatie met je partner.

Kernemotie

Afhankelijk van je positie in het geheel kun je angst voelen om je positie te verliezen, of boos of verdrietig zijn omdat je niet gezien wordt in je kwetsbaarheid of dat je pijnlijke gevoelens er niet volledig bij je partner mogen zijn.

Schaamte

Het onderliggende probleem is dat je je druk maakt over wat anderen zullen denken. Je schaamt je tegenover hen. Als jouw partner nog een relatie heeft ben je bang dat dat op jou afstraalt. Denken de anderen dat jij niet goed genoeg bent? Of hebben anderen sowieso een negatief oordeel over nonmonogamie?
Een bijzondere vorm van schaamtejaloezie is als je géén moeite hebt met het feit op zich dat je partner een andere partner heeft, maar als die partner in jouw ogen op één of andere manier minderwaardig is. Dan zou men zich af kunnen vragen wat dat over jou zegt. De kern van deze vorm van jaloezie kan gekrenkte trots, en daarmee schaamte, zijn.

Kernemotie

Angst voor het oordeel van anderen.

Schaarste

Het probleem is hier niet zozeer om je ​​partner te delen. Dat op zichzelf is prima. Maar blijft er voor jou wel genoeg tijd, aandacht, genegenheid en passie over, als je partner ook een ander liefheeft? Het gaat je er niet om of je meer of minder krijgt dan een ander, zolang er maar genoeg voor jou overblijft.
Dit soort jaloezie kan vooral heel intens zijn als een nieuwe en opwindende geliefde in het leven van je partner is gekomen, de roemruchte New Relationship Energy (NRE). Je partner kan dan een tijdje helemaal opgaan in diens nieuwe vlam en heeft minder oog voor jou. Op zo’n moment kan een gevoel van verwaarlozing heel sterk zijn.

Kernemotie

Angst of er wel genoeg overblijft, misschien gestut door oud verdriet over eerder gemis in deze of andere (partner- of anders-soortige) relaties.

Uitsluiting

Uitsluitingsjaloezie ontstaat wanneer je je buitengesloten voelt, meestal door je partner. Het kan zijn dat je graag samen dingen zou willen doen, maar daarbij niet welkom bent. Of je partner kiest ervoor om weinig tot geen contact met jou te hebben als die bij een andere partner is. Zeker wanneer je vermoedt dat je partner betekenisvolle momenten beleeft met diens lief, kan het gevoel van uitsluiting opspelen. Het kan ook zijn dat je een gebrek aan openheid bij je partner ervaart. Dan kan het zijn dat die daadwerkelijk iets te verbergen heeft, of dat jullie informatiebehoefte verschilt.

Kernemotie

Boosheid over de uitsluiting, misschien voortkomend uit angst voor verlies.

Afgunst

Een bijzondere vorm van jaloezie is afgunst. Bij de andere vormen van jaloezie ligt de focus vooral op wat je voor jezelf belangrijk vindt, maar toch mist. Afgunst gaat uit van wat een ánder heeft, waardoor jij een gemis voelt van iets dat je op dat moment niet (nog niet of niet meer) hebt.
Je kunt afgunst voelen naar je partner. Bijvoorbeeld, je ziet je partner genieten van een tweede lief, terwijl je er eigenlijk zelf ook wel een relatie bij wil. Misschien vind je het zelf lastig om actief met polyamorie aan de slag te gaan. Je ziet bijvoorbeeld op tegen het daten en het zoeken van een leuke tweede partner. Of je denkt dat het voor jou lastig is om iemand te vinden. Dat andere mensen dit wel hebben, steekt.
Je kunt ook afgunst voelen naar de partner van je partner. Die heeft misschien kwaliteiten die jij niet hebt, of deelt iets met jouw partner dat jij ook zou willen.

Kernemotie

Boosheid of verdriet over het gemis.

Minderwaardigheid

Bij minderwaardigheidsjaloezie is de grootste pijn dat je jezelf ontoereikend voelt in vergelijking met anderen. Je denkt heel vaak dat een ander beter is, slimmer, mooier, vitaler, of seksueel aantrekkelijker. Je bent ervan overtuigd: “Ik ben niet goed genoeg”, of “Ik ben minder dan een ander”. Je gedachten nemen een loopje met je en je voedt je overtuiging met het idee dat die ander vast fijner en avontuurlijker is. Het feit dat je partner ook belangstelling heeft voor een ander, bevestigt dat die iets in jou mist.
Het gaat er niet zozeer om dat je bang bent je partner kwijt te raken of aandacht te kort te komen, maar alleen al het feit dát die belangstelling heeft voor een ander voelt als een bevestiging van je eigen gevoel van minderwaardigheid. De geruststelling dat je partner je niet zal verlaten helpt niet om dat gevoel te verminderen.

Kernemotie

Verdriet, of misschien zelfs boosheid, over de eigen (veronderstelde) tekortkomingen.