Zeker de helft van de koppels in onze praktijk verzuchten bij binnenkomst dat “het vertrouwen beschadigd is” of “de veiligheid verdwenen is”. Herstel van vertrouwen en het leggen van een nieuwe basis van veiligheid is daarom vaak één van de eerste zaken die we aanpakken. Dan blijkt dat partners vaak heel verschillende beelden hebben bij wat vertrouwen eigenlijk is en wat voorwaarden voor een gevoel van veiligheid zijn. Voor de één gaat vertrouwen over ‘niet liegen’, voor de ander om ‘vertrouwen in de toekomst’. Veiligheid kan gaan om ‘voorspelbaarheid’, ‘kunnen leunen’ of over ‘gezien worden’. Vertrouwen en veiligheid blijken heel persoonlijke ervaringen.
Eerst kijken we nog even verder naar het woord ‘vertrouwen’. Want wat vertrouwen voor de één is, is dat lang niet altijd voor de ander. De eerste stap is daarom uitzoeken wat er precies schort aan het vertrouwen en wat ieder er voor nodig heeft om dat te herstellen. Bij discussies over een begrip kijk ik altijd eerst even wat van Dale erover zegt.
vertrouwen
- met zekerheid hopen
- geloof in iemands goede trouw en eerlijkheid
van Dale
Het gaat dus over twee heel verschillende dingen: hoop en eerlijkheid. Ik herken dat uit de praktijk. En dan is er ook nog het verschil tussen vertrouwen in de ander, in de relatie en in jezelf.
De betekenis van het woord ‘veilig’ is een stuk eenduidiger:
veilig
- zonder gevaar, zonder risico
- beschermd tegen gevaar
van Dale
Wat het in de praktijk van een nonmonogame relatie betekent, is echter een stuk onduidelijker. Immers, de exclusiviteit van seks en liefde verdwijnt en je bent er misschien ook niet zeker van of je wel op ‘nummer 1’ blijft staan voor je partner. En laten dat nou net klassieke pilaren van de veiligheid van een monogame relatie zijn. Dus wat is ‘veiligheid’ in een niet-exclusieve, nonmonogame relatie dan?
Bij het schrijven van dit artikel realiseerde ik me verder dat het nog genuanceerder is en dat er ook de dimensie doorheen loopt van hoofd, hart en handelen:
- hoofd: dat wat wat je denkt, wilt, weet en zegt
- hart: dat wat je voelt en ervaart
- handelen: dat wat je doet, wat er daadwerkelijk gebeurt
Dat levert bij elkaar een behoorlijk aantal verschillende vensters op vertrouwen en veiligheid op. Op basis van wat we zelf zien in onze praktijk en het werk van Jessica Fern herkennen we de volgende bouwstenen voor veiligheid en vertrouwen in nonmonogame relaties.
Aanwezig zijn
De basis van elke relatie is ‘er zijn’, fysiek en emotioneel, werkelijke aandacht voor elkaar hebben. In nonmonogame relaties splits je je aanwezigheid nog meer op dan in monogame (waarin werk vaak ook veel aanwezigheid afsnoept). Dus aanwezigheid vraagt extra aandacht. Hoe vaak ben je bij elkaar? Is dat genoeg? Als je bij elkaar bent, in hoeverre heb je dan ook werkelijk aandacht voor elkaar? De telefoon blijkt een flinke aandachtsvreter te zijn, net als kinderen.
Laten zien dat je blij bent met elkaar
Hoe vaak ben je simpelweg blij met elkaar? Hoe vaak vertel je dat elkaar? Hoe laat je dat zien? Hoe vaak verras je elkaar?
Elkaar zien en gezien worden in pijn, gemis en verlangen
Heb je het gevoel dat je mag zijn wie je bent? Dat jouw verdriet en angst serieus genomen worden? Ziet jouw partner jouw emoties? Respecteert je partner jouw grenzen? En heb je het gevoel dat jouw verlangen serieus genomen wordt? Ervaar je daar de ruimte voor? Kun je gevoelens uiten zonder dat je je veroordeeld voelt? Hoe serieus neem jij zelf de gevoelens van je partner? In hoeverre kun je die zien zonder oordeel?
Gezamenlijke doelen, waarden en prioriteiten hebben
In hoeverre heb je (nog steeds) een gezamenlijk beeld van de doelen en de invulling van je relatie? Hoe was dat in het begin? Welke doelen, waarden en prioriteiten deelde je toen met elkaar? En welke niet? Hoe is dat veranderd in de loop der tijd? Wellicht is er meer behoefte gekomen aan ruimte buiten de relatie. Wat is nu je toekomstbeeld voor de relatie zelf? Deel je nog steeds genoeg doelen met elkaar? Welke dan precies? Hoe zou je nieuwe lagen, perspectief en energie in je bestaande relatie kunnen creëren?
Ervaren dat jullie beiden daadwerkelijk investeren in de relatie
Gaat alle energie naar buiten of investeer je ook in je bestaande relatie? Krijgt avontuur en passie daarin genoeg aandacht? Wat pakken jullie samen aan nieuwe dingen op? Wat zou je willen dat je partner in de praktijk voor de relatie doet? Wat heb je nodig aan concrete, tastbare daden en bewijs? Maak je dat voldoende en op een effectieve manier duidelijk? Doet hij/zij dat ook? En jij zelf, wat doe jij?
Heldere afspraken maken in plaats van impliciete verwachtingen
Is het eigenlijk wel duidelijk wat je precies met elkaar hebt afgesproken? Rond (non)monogamie blijft in het begin van een relatie vaak veel onbesproken, soms uit onwetendheid, soms omdat het daarover lastig communiceren is (zie volgende punt). We nemen vaak maar aan dat onze partner zich zal houden aan wat ‘algemeen geaccepteerd is’, wat dat dan ook moge zijn. Als partners besluiten om te gaan experimenteren met polyamorie of een open relatie, gaat het regelmatig mis door naïviteit of over-enthousiasme: “Ga het maar eens uitzoeken, schat.” Wat ‘het’ dan precies is en waar eventuele grenzen liggen, blijft vaak te vaag. Opeens lijkt je partner dan emotioneel met de noorderzon vertrokken en blijf je achter met een geknakt vertrouwen. Dus: wat verwacht je van elkaar, van jezelf? Wat zijn grenzen die om respect vragen?
Doen wat je belooft
Dit is een inkoppertje natuurlijk. Als je wat afspreekt met elkaar, over communiceren, over grenzen, over investeren in de eigen relatie, of wat dan ook, zorg dat je je daaraan houdt. In het geval dat je aan ziet komen dat dat niet gaat lukken, bespreek dat meteen. Niets is fnuikender voor vertrouwen dan gebroken beloften. Maak daarom liever minder vergaande afspraken die je wél kunt en wilt houden dan grote beloften die je moeilijk waar zult kunnen maken.
Open en eerlijk communiceren, juist als het moeilijk is
Open en eerlijk zijn is simpel als het gaat om onschuldige zaken; hoe het op het werk was of wat we vanavond eten. Het wordt lastiger als het pijn gaat doen, bij jezelf, of bij je partner. Je probeert jezelf en je partner te beschermen door een confrontatie te vermijden. Op zichzelf lovenswaardig, en gemakkelijk op de korte termijn, maar juist extra pijnlijk als iets wat verzwegen of verdraaid is, later tóch in de volle naaktheid op tafel komt. Ook als het verborgen blijft, voelen partners vaak dat er iets niet klopt. Dan nestelt zich wantrouwen in plaats van vertrouwen. Openheid en eerlijkheid, over feiten, intenties en gevoelens, juíst als het moeilijk is, is een hoeksteen van vertrouwen in elkaar.
Hoe vér die openheid moet gaan is persoonlijk en om samen te bepalen. Ieder blijft recht hebben op privacy. In hoeverre zit de ander te wachten op details? Niet altijd hoeft alles in het grootst mogelijke detail uit de doeken gedaan te worden. Aan de andere kant mag ‘de ander beschermen door niet te informeren’ geen excuus zijn om je achter te verschuilen. Het is van belang om met elkaar te bespreken welke zaken je wél en niét met elkaar deelt. Wijsheid en overleg zijn op hun plaats.
Samengevat
Zoek voor jezelf uit wat ‘vertrouwen’ voor jóu betekent en neem niet voetstoots aan dat je partner dit ook zo ziet. Ga samen het gesprek aan en breng in de praktijk wat nodig is. Ben realistisch over het tempo: vertrouwen gaat immers te paard en komt slechts te voet. Versterken van het vertrouwen heeft tijd nodig. Gun die jezelf en je partner.
