Joost Horsten

Vlinders roeren zich in je buik, nieuwe ontmoetingen knetteren, hormonen gieren door je lijf. Zeker als je al lang bij elkaar bent, is de eerste fase van een nieuwe ontmoeting een groot, spannend avontuur. Opnieuw met vrijersvoeten op datingpad. Jezelf tegenkomen en opnieuw ontdekken. Een bonk nieuwe energie komt vrij, je voelt je jaren jonger. De Amerikaanse polyamorie-gemeenschap heeft er een term voor bedacht: NRE, New Relationship Energy.

Wat is het verleidelijk om al je tijd en energie te steken in een nieuwe relatie!

Maar wat gebeurt er in de relatie(s) die je al hebt? Als je niet uitkijkt: niks. Of erger, die kunnen er onder gaan lijden. De kans is groot dat jaloezie tenminste één van haar vele groene koppen laat zien. Zeker als je net je relatie opent, is je eerste partner er misschien niet gerust op dat je niet met de noorderzon vertrekt. Sowieso herschikken de prioriteiten zich en zal een deel van je energie, tijd en aandacht buiten de bestaande relatie(s) gericht zijn. Mogelijk komen die ook (tijdelijk?) op het tweede plan, bewust of onbewust. Zeker als de ongelijkheid groot is, als de ene partner veel nieuwe energie ervaart en de ander alleen pijn, zet dat veel spanning op de relatie. Energie bij de één, frustratie of onzekerheid bij de ander. Een korte tijd is dat bijna onvermijdelijk maar oplosbaar. Als het lang duurt kan het de bestaande relatie uithollen.

“Ik gun mijn partner best ruimte, maar nu is het feest buiten de deur en zit ik met de vuile sokken.”

Een gezin met kinderen managen of samen in dezelfde zaak werken, versterkt dit proces. Immers, er was tóch al heel weinig ‘quality time’ voor elkaar. Misschien kwam het verlangen naar een andere relatie ook juist hieruit voort. Het is immers niet eenvoudig om passie langdurig te verenigen met stabiliteit en veiligheid. De ‘achterblijvende’ partner, die wellicht ook verlangt naar meer passie, ziet met lede ogen aan dat de partner elders haalt wat ook zelf gemist wordt in de relatie.

Als beide partners zich tegelijkertijd op vrijersvoeten begeven en zich in de NRE wentelen is de spanning op de relatie vaak een stuk minder. Sterker, het schept een nieuwe band die juist erg stimuleert. Je onderlinge seksleven kan een enorme injectie krijgen. Toch bestaat ook hier een risico op uithollen. Voor je het weet is je belangrijkste onderlinge gespreksonderwerp dat wat je buíten de relatie doet. De mond loopt immers over van waar het hart vol van is. Dat wat je samen hebt, kan ook dan ondergesneeuwd raken.

Tenminste: tijd en aandacht voor elkaar

De eerste remedie is eigenlijk heel simpel maar wordt regelmatig vergeten. Investeer samen bewust tijd, energie en aandacht aan je eigen relatie, aan elkaar. Blijf de tijd voor elkaar nemen. En heb in die tijd werkelijke aandacht voor elkaar. Spreek bijvoorbeeld één avond in de week af waarin je samen (zonder kinderen, zonder anderen) iets doet wat fijn is. Wát je doet maakt niet uit, zolang je het maar allebei leuk vindt en je er werkelijk consequent de tijd voor blijft maken. Het mes snijdt dan aan twee kanten. Op de lange termijn blijft zo ook je bestaande relatie zich ontwikkelen. Op de korte termijn ervaren beide partners dat ze voor elkaar ook nog steeds de moeite waard zijn. Jaloezie gedijt dan een stuk slechter.

En ook: ga ook samen weer het avontuur aan, en breng daarmee nieuwe passie

De bekende relatietherapeut Esther Perel beschrijft in haar boek Erotische intelligentie heel precies hoe over tijd de passie uit een relatie kan verdwijnen. Stabiliteit en veiligheid blijven, maar het avontuur en de vurige seks verminderen. Een nieuwe partner steekt dat vuurtje weer aan. Daar hoeft niks mis mee te zijn. Als jij in jullie relatie degene bent met een nieuwe partner is dat heerlijk! Je hebt opeens alles: veiligheid en stabiliteit bij de ene partner, passie bij de andere. Voor je bestaande partner kan het gelag echter hard zijn. Ook dié verlangt vaak terug naar het vuur van vroeger en ziet jou met lede ogen met de erotische noorderzon vertrekken. Geruststellingen als “Jij blijft altijd mijn veilige thuishaven” of iets van die strekking helpen niet. Sterker: het kan averechts werken. Want hoe zou het voelen om te verworden tot een veilige, warme bank waar het vooral goed uitrusten is, terwijl de leuke en spannende dingen in een ander bed gebeuren?

Het oprakelen van passie gaat niet vanzelf. Dat komt omdat passie avontuur vraagt. En omdat avontuur komt met verandering en (een zekere mate van) risico en gevaar, gaat avontuur moeilijk samen met de veiligheid en stabiliteit die een gezin met kinderen vraagt. Toch is terugbrengen van avontuur, en daarmee het aangaan van (een vorm van) risico, onzekerheid en gevaar, nodig om de Eros, de passie, de levenslust weer aan te steken. Het hoeft niet per se heel spectaculair te zijn. Het kan al mooi zijn als je samen iets nieuws op gaat pakken, of iets terughaalt wat je vroeger deed maar dat in het slop is geraakt; wandelen, sporten, theater. Het mag natuurlijk intiemer: masseren, tantra, erotische fantasieën delen of zelfs seksuele avonturen samen gaan beleven.

Wat je doet, maakt dus niet uit, zolang het maar voor jullie allebei werkt, dat jullie allebei blijvende nieuwe sprankjes energie krijgen van elkaar.

Hang ook thuis de slingers op!

Wij zijn natuurlijk voorvechters van de vrijheid om polyamoreus of anderszins nonmonogaam te kunnen leven. Maar laten we wel wezen: zo’n levensstijl is niet altijd makkelijk en je kunt nogal wat weerstand en onbegrip tegenkomen. Dus waarom zou je je dat gedoe op de hals halen?

In dit artikel geven we een kort overzicht van de onderliggende drijfveren die we in de praktijk en in de literatuur tegenkomen. We trekken de motieven bewust uit elkaar. In de praktijk zien we allerlei combinaties. Hier en daar plaatsen we ook wat kritische kanttekeningen. Over dit onderwerp valt veel meer te zeggen dan we hier doen. Dit is een eerste inleiding. We hopen er later in veel meer detail op terug te komen.

Geaardheid – liefde stroomt vanzelf

Sommigen ervaren polyamorie of nonmonogamie als een geaardheid, iets dat ze altijd zijn geweest. In hun jeugd waren ze al verliefd op meer dan één vriendje of vriendinnetje tegelijk. Liefde stroomt als vanzelf en het voelt vreemd en tegennatuurlijk om dat te beperken.

Overtuiging – monogamie als een culturele beperking

Evolutionair en historisch gezien valt er best wat af te dingen op de natuurlijkheid van monogamie. Een gangbare theorie is dat monogamie is ontstaan vanuit de behoefte om bezit en macht te controleren (zie dit boek). Millennia lang hebben seks, liefde en huwelijk ook weinig met elkaar te maken gehad. Het ideaal van de ‘ene ware liefde voor het leven’ ontstond pas in de Romantiek en is al na WOII op de helling gegaan. Seriële nonmonogamie is sinds die tijd de norm. De overtuiging dat ook ‘parallelle nonmonogamie’ een prima optie is, krijgt steeds meer voet aan de grond.

Verliefd op nog iemand

Je bent gelukkig in je relatie en toch word je verliefd op een ander. Het monogame standaardbeeld wil dat je dan ‘natuurlijk’ niet meer van je partner houdt, maar voor jou voelt dat niet zo. Je houdt nog steeds evenveel van je eerste partner én voelt dat de liefde voor de tweede erbij kan komen, zónder dat dat afbreuk doet aan het gevoel voor je eerste partner.. Je behoefte is niet meteen een nonmonogame levensstijl in brede zin maar het gaat jou om deze ene persoon. Je wilt graag onderzoeken of er ruimte kan zijn voor deze nieuwe liefde, naast je oude.

Complementariteit – je hoeft niet alles bij één partner te vinden

Voor geen enkel stel partners is het mogelijk elkaars wensen en behoeften helemaal te vervullen. Behoeftes kunnen gewoon verschillen of het lukt niet om die in te vullen. Dat hoeft niet erg te zijn, maar het kan wel betekenen dat je je behoeftes moet onderdrukken. Dat kan gaan over seksuele behoeftes. De één kan een groter libido hebben dan de ander. Soms is er een lichamelijke beperking. Soms heeft een partner een seksuele behoefte waaraan de andere partner niet kan of wil voldoen, zoals BDSM of biseksualiteit. Het kan ook gaan over heel andere dingen: dromen of avonturen die lonken waar de ene partner niet naar taalt, maar waar de andere juist enthousiast van wordt. Verschillende kanten van jezelf kunnen zich ontplooien met verschillende partners.

De beste versie van jezelf kunnen zijn – van schaarste naar rijkdom

Het denken in complementariteit van partners heeft nog een ander effect. Als jij je beperkt voelt door je partner, bestaat het risico dat je je partner daar (vaak onbewust) de schuld van gaat geven. Je kunt dan vooral diens tekortkomingen gaan zien en niet meer diens kwaliteiten. Als je elkaar de ruimte gunt om in andere verbindingen andere facetten van jezelf te ontplooien, dan ontstaat er ook meer ruimte in je relatie en kun je anders naar je partner gaan kijken. De focus op wat er niet is valt weg en wat er wel is komt weer in beeld. Je partner is dan ineens weer volmaakt zoals die is. En omgekeerd, jij kunt opeens ook weer jezelf zijn. Want ook jij kunt natuurlijk niet alles voor jouw partner betekenen. Zo kan er veel meer rust en ruimte komen en zie je in plaats van de schaarste weer de rijkdom van je relatie. Ieder is dan de beste versie van zichzelf.

Op de lange duur zijn veiligheid en passie moeilijk te combineren in één relatie

Velen in een lange relatie herkennen dat geleidelijk de passie vermindert. Als het met de stabiliteit, warmte, betrouwbaarheid en toewijding wel snor zit, leidt dit tot veiligheid en voorspelbaarheid in de relatie. Dit staat weer op gespannen voet met het avontuur en verrassing die het vuur van de passie nodig heeft om te kunnen branden. Partners kunnen hierin ook uit elkaar groeien. De één gedijt goed in een warme, veilige omgeving, terwijl de andere de dynamiek van de passie meer nodig heeft. Zélfs als partners dezelfde behoefte aan passie hebben, kan tóch de voorspelbare bedding van de relatie die passie smoren. Natuurlijk is het in dat geval goed mogelijk om binnen de relatie het vuur brandend te houden; avontuur daarbuiten kan goed helpen. Esther Perel schreef een uitstekend boek hierover.

Op zoek naar jezelf

Verbinden betekent afstemmen. Er ontstaat een ‘wij’. Je investeert een stuk van jezelf in de relatie. Dat kan zover gaan dat het ‘zelf’, je identiteit, uit zicht raakt. Je verliest je dan in de relatie. Op enig moment kan de behoefte aan je eigen identiteit weer de kop opsteken. De midlife crisis is er een roemrucht voorbeeld van. Misschien wil je op zoek naar je verloren zelf, naar wie je was vóór je relatie. Misschien wil je op zoek naar een nieuwe identiteit, wil je onderzoeken wie je nog meer bent. Misschien wil je een niet-geleid leven uitzoeken; misschien heb je ooit een keuze gemaakt waarvan je je afvraagt hoe je leven anders zou zijn gelopen; misschien kruist een oude, onbeantwoorde liefde je pad.

Deze zoektocht naar jezelf kan helemaal losstaan van je relatie. Die kan helemaal prima zijn, en tóch kun je jezelf daarin kwijt geraakt zijn.

Bindingsangst

Een andere drijfveer is bindingsangst: je wilt je eigenlijk wel verbinden, maar als puntje bij paaltje komt schrik je er toch voor terug. Bindingsangst gaat meestal samen met verlatingsangst. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille. Mensen met verlatingsangst vallen vaak voor partners met bindingsangst en omgekeerd. Beiden kennen dezelfde dynamiek van aantrekken en afstoten. Die dynamiek vindt zijn oorsprong in een onveilige hechting in je jeugd. Je voelde je ofwel verlaten ofwel verstrikt door je ouders, of allebei. Non monogamie kan een poging zijn om uit de eeuwige dans van aantrekken en afstoten te ontsnappen en te ‘verbinden op armlengte afstand’. Soms werkt dat. Als je de onderliggende problematiek niet aanpakt loop je wel het risico dat die dans toch blijft bestaan en dat ook je polyamore of nonmonogame relaties van beperkte duur blijven. Of je dat erg vindt, is vers twee.

Autonomie voorop – geen behoefte aan een vaste relatie

De vorige punten namen voetstoots aan dat een min of meer vaste relatie iets is waar je behoefte aan hebt. Maar misschien heb je dat helemaal niet. Misschien heb je een sterk ontwikkelde autonomie, kun je het leven uitstekend in je eentje aan en bevalt je dat prima. Vanuit die autonomie kan het nog steeds heel fijn zijn om je te verbinden, zij het op een open, vrije manier. Misschien dat je het fijn vindt om daarin zelfs meerdere partners toe te laten. Misschien heb je zelf niet die behoefte, maar gun je het je partner best.

Spiritualiteit en liefde

Sommigen ervaren dat liefde, verbinding en spiritualiteit zo sterk vervlochten zijn dat het daardoor vanzelfsprekend is dat liefde en seksualiteit niet beperkt zijn tot één persoon. Dit geldt bijvoorbeeld voor veel Tantra-beoefenaars. Anderen ervaren de verbinding met een tweelingziel, een zeer diepe liefde voor iemand anders dan de vaste partner.

Een combinatie van het bovenstaande

Zoals ik in het begin van dit artikel al zei: we hebben de verschillende drijfveren hier zoveel mogelijk uit elkaar gerafeld. Dat geeft je wellicht het beste zicht op hoe het bij jou of je partner werkt. Verschillende drijfveren leiden immers tot verschillende invullingen en verschillende uitdagingen. In de praktijk zien we vaak combinaties. We hopen dat een goed begrip van je onderliggende patronen helpt om je relatieleven zo vervullend mogelijk te realiseren.