Joost Horsten

Open, eerlijk, consensueel, ethisch èn respectvol?

Joost Horsten, 20 juni 2020 Reageer

Seks met anderen dan je eigen partner hebben we allemaal. Nou ja, allemaal… de meeste statistieken wijzen er op dat dat in ieder geval in 30% van alle relaties gebeurt. Helaas, in de meeste gevallen, stiekem. Polyamorie vormt daarop een uitzondering. Relaties met meer dan één partner zijn daarin juist het uitgangspunt. Althans, als dat in openheid en eerlijkheid en met toestemming van alle betrokkenen gebeurt. Polyamorie is niet de enige vorm van ethische of consensuele monogamie. Ook swingen, sommige vormen van BDSM en tantra en “don’t ask, don’t tell” relaties kunnen daarbij horen, afhankelijk van de manier waarop dat gebeurt. Onderling verschillen die vormen behoorlijk maar ze distantiëren zich allemaal van het ordinaire vreemdgaan. Daarbij tooien ze zich vaak met een selectie uit prijzenswaardige adjectieven als “open”, “eerlijk”, “ethisch”, “respectvol” en “consensueel”.

Prijzenswaardige woorden inderdaad maar wat bedoelen we nu precies als we die in de mond nemen? Gezien de vele discussies op diverse fora is dat in de barre praktijk niet altijd even eenduidig. “Ben ik onethisch bezig als mijn partner niet eerlijk is tegen zijn andere partner?”, “Ik wil onze relatie te openen maar uit respect naar mijn vrouw val ik haar daar niet mee lastig”, “Mijn Dom is er heel open over dat hij nog een andere relatie wil. Ik vind dat niet respectvol naar mij maar hij vindt dat ik daar als sub mee in moet stemmen”.

Uit nieuwsgierigheid ben ik in van Dale gedoken en loop de verschillende woorden eens langs.

Open: niet gesloten, onbedekt, toegankelijk, openhartig

“Open” heeft nogal wat toepasselijke betekenissen in deze context: een open relatie, open zijn over wat je doet, je open stellen voor anderen. Met name in het kader van polyamorie heeft “openhartig” een wel heel mooie dubbele betekenis. Voor don’t ask, don’t tell relaties ligt “open” gecompliceerd. Men stemt beiden in (consent) om de relatie te openen maar over de details daarvan dan weer niet open te zijn, uit respect voor elkaar.

Consent: toestemming, vergunning

In BDSM relaties staat dit begrip centraal: met toestemming van de sub of slaaf wordt macht overgedragen aan Dom of Meester die actief de grenzen van de sub of slaaf verkent en mogelijk verlegt. De grenzen, en daarmee het consent, zijn dynamisch en worden permanent in de gaten gehouden. Als noodzakelijke voorwaarde is consent ook voor andere vormen van ethische non monogamie erg belangrijk. Men staat elkaar expliciet toe ruimte te zoeken buiten de eigen relatie. Waar óver consent bereikt moet worden is echter wel regelmatig onderdeel van discussie. Heeft iemand een vetorecht over de partnerkeuze van de eigen partner? Kan een sub vetorecht hebben over de promiscuïteit van diens DOM? Wie moeten er allemaal instemmen naast de eigen partner(s): ook de partners van de partners? Dit zijn geen eenvoudige vragen met een eenduidig antwoord. Franklin Veaux (More Than Two) en Raven Kaldera (Power Circuits) hebben daar lezenswaardige boeken over geschreven.

Eerlijk: (afgeleid van eer) wars van leugen en bedrog, naar waarheid, betrouwbaar, eervol

Rond “eerlijkheid” ontbrandt vaak de discussie of dat nu moet betekenen “geen onwaarheden vertellen” of “altijd de waarheid vertellen”. Met andere woorden, kan het verzwijgen van waarheden toch “eerlijk” zijn? van Dale is daar echter vrij eenduidig over: de betekenis strekt verder dan alleen “wars van leugen”. “Betrouwbaar” en “eervol” horen er nadrukkelijk bij. Dus relevante waarheden verzwijgen is oneerlijk.

Zelfs als je beiden eerlijkheid betracht gaat het nog niet vanzelf goed. Informatiebehoefte verschilt immers van mens tot mens. Wát vertel je? Wannéér vertel je dat? In welk detail? Het is verstandig om dat expliciet met elkaar af te stemmen. Zelf heb ik als polyamorist toch wel een beetje moeten wennen aan de ‘brute eerlijkheid’ die van mij gevraagd werd. Met name in de vroege, onzekere periode van het verkennen van mogelijke nieuwe vriendschappen of relaties had ik de neiging om ‘uit respect’ niet al mijn intenties te communiceren naar mijn bestaande partners. Immers, het kon net zo goed op niets uitdraaien en dan had ik ze ‘voor niets’ ermee lastig gevallen. Dit werd me bepaald niet in dank afgenomen…..

Ook hier zitten don’t ask, don’t tell relaties in een spagaat. Partners zijn er eerlijk over dat er contacten buiten de relaties kunnen zijn maar worden geacht details daarover naar elkaar te verzwijgen. Leugentjes om ‘bestwil’ zijn dan niet altijd te vermijden.

Respect: 1) eerbied, bewondering, waardering, hoogachting, ontzag 2) ontzien, sparen

“Respect” is een gecompliceerd begrip dat, zeker in combinatie met “eerlijkheid” en “openheid” voor veel discussie kan zorgen. Eigenlijk heeft het twee tegenstrijdige betekenissen. Met de tweede betekenis uit van Dale in gedachte kan “eerlijk, open en respectvol” geïnterpreteerd worden als wèl het noodzakelijke vertellen maar nièt alle eventueel pijnlijke details, om de ander te ontzien. Onder polyamoristen stuit deze interpretatie vaak op veel protest. De redenering is dat dit juist respectloos is omdat je op die manier de ander niet voor vol aanziet en hem/haar niet de kans geeft zelf een mening te vormen over de informatie die onthouden wordt. Het ontzien wordt ervaren als oneerlijk, niet als respectvol. Zoals hierboven beschreven duurde het even voordat ik dit zelf in zag….

Een andere valkuil rond respect is een omgekeerde situatie: “Als jij met haar omgaat dan heb jij geen respect voor mij”. De roep is om ontzien te worden. De vraag kan echter gesteld worden of je op die manier zélf wel respect hebt voor je partner, voor diens andere partner maar ook voor jezelf. In hoeverre reduceer je de partner van je partner tot een object? Zie je je zelf voor vol aan en ga je een spiegel uit de weg? Verder kun je je partner in een situatie brengen waarin die moet kiezen tussen ‘respect’ voor jou, voor de andere partner of voor zichzelf.

Ethisch: 1) tot de ethica behorend 2) moreel, zedelijk

Ook “ethisch” is een interessant begrip. In de tweede betekenis (moreel, zedelijk) hangt het maar net af van wie je het vraagt in hoeverre non-monogamie überhaupt ethisch kan. In traditioneel-christelijke kringen wordt dat met een beroep op de bijbel met klem afgewezen. Non monogamisten die zich open, eerlijk en respectvol opstellen zullen zich daarentegen wel degelijk als ‘moreel’ beschouwen. Toch leven ook onder hen ethische vraagstukken. Een vaak terugkerend debat is hoever je verantwoordelijkheid voor openheid en eerlijkheid reikt: alleen tot de relatie tussen jou en je partners? Of ook een schakel verder: tussen jouw partner en diens andere partner? Met andere woorden: is het OK als jouw partner oneerlijk is tegen zijn andere partner(s)?

Persoonlijk vind ik “ethisch” in de zin van ‘tot de ethica behorend’ eigenlijk het eenduidigste criterium. De redenering is echter wat complexer. Ik baseer me op de ‘gulden regel’ van de praktische ethiek: “Behandel anderen zoals je door hen behandeld wilt worden” of in de bijbelse vorm “Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook de ander niet”. In het voorbeeld hierboven moet je je dan de vraag stellen: “Stel dat mijn partner me bedriegt met een ander, wie neem ik dat dan kwalijk? Mijn partner of (ook) diens andere partner?” Als je het de partner van je partner kwalijk neemt, zegt de gulden regel dat jij naar jezelf dezelfde norm moet aanleggen en dus niet iets met iemand moet beginnen wiens partner niet op de hoogte is. Echter, als je van mening bent dat je dat alléén jouw partner aanrekent (en het dus niet diens andere partner kwalijk neemt) dan zegt diezelfde gulden regel dat jij ook géén rekenschap verschuldigd bent aan de partners van je partner. Deze ethische afweging geeft dus een individueel antwoord en geen pasklare, absolute maatstaf. Het is niet alleen belangrijk wát je doet maar ook waaróm je dat doet. Verschillende, op het oog tegenstrijdige, handelwijzen kunnen daarmee best allemaal ‘ethisch’ zijn.

Terug naar de praktijk. Wat zegt dit nu over de verschillende vormen van non monogamie? Overduidelijk is dat vreemdgaan op geen enkele wijze aan deze zorgvuldigheidscriteria voldoet. Ook ‘eenzijdig open relaties’ waarbij de partner in het ongewisse wordt gelaten of de situatie maar te slikken heeft voldoen niet aan deze maatstaven. Relaties op basis van polyamorie, swingen, tantra en/of BDSM kunnen, mits zorgvuldig toegepast, daar wél aan voldoen. Don’t ask, don’t tell relaties zitten in een schemergebied. Ik zou argumenteren dat die laatsten wel ethisch, consensueel en mogelijk respectvol kunnen zijn maar dat openheid en eerlijkheid in het gedrang komen.

Tenslotte: dit artikel is een onderzoek naar begrippen, niet naar normen. Met uitzondering van vreemdgaan matig ik mij geen oordeel over welke relatie van anderen dan ook. Monogamie of één of andere vorm van ethische non monogamie, iedereen moet vooral de relatievorm kiezen die voor hem/haar het beste werkt.

Laat jij je meeslepen door je verlangen?

Joost Horsten, 19 juni 2020 Reageer

Wat is het toch heerlijk om opnieuw verliefd te zijn! Vlinders, kriebels, hormonen, de wereld leeft en lacht je toe! Je wilt niets liever dan je helemaal in je verlangen te storten en je daardoor mee te laten slepen. Soms kan dat, en soms kan dat niet zomaar. Want misschien heb je al een partner en vindt die het lastig dat jouw verlangen opeens ergens anders naar toe stroomt. Zelfs als die je de ruimte wil geven zal hij of zij er waarschijnlijk op z’n minst even aan moeten wennen. Je wilt je partner niet verliezen en dus zet je hoofd je hart tandenknarsend op de handrem. Opeens kan dat heerlijke gevoel van verliefdheid enorm lastig worden.

Hoe ga je daar mee om?

Ik zou daar een heel artikel over kunnen schrijven, maar eigenlijk heb ik dat in zekere zin al gedaan, ook al lijkt het in eerste instantie over iets heel anders te gaan. Dit artikel over lastige emoties en jaloezie gaat vooral over angst, boosheid en verdriet, emoties die we als vervelend en ‘negatief’ ervaren. De hoofdboodschap ervan is dat je je gemoed tot bedaren kunt brengen door je niet te laten meeslepen en ook niet alles weg te drukken, maar je lastige emoties te accepteren, zonder dat je er meteen naar hoeft te handelen. Het accepteren gebeurt door je emoties los te zien van jezelf en je er niet mee te identificeren. Zo kun je in plaats van “ik ben verliefd” zeggen “ik voel verlangen”. Dat lijkt misschien taalkundig geneuzel, maar het kan je helpen om je emoties neutraal te observeren, waar te nemen. Dan kun je vervolgens veel meer vanuit autonomie en innerlijke kracht handelen dan een willoos slachtoffer van je verliefdheid zijn.

Hoe neutraler je naar emoties kunt kijken, hoe kleiner het verschil tussen ‘fijne’ en ‘vervelende’ emoties wordt. Van allebei kun je een heleboel leren. Lees het artikel over lastige emoties eens door en vul dan in plaats van ‘angst’, ‘boosheid, ‘verdriet’ of ‘jaloezie’ eens ‘verliefdheid’, ‘verlangen’ of ‘gemis’ in. Laat in een reactie hieronder eens weten in hoeverre dit voor jou werkt.

Lastige emoties en toch ontspannen

Joost Horsten, 19 juni 2020 Reageer

“Ik probeer mijn partner echt de ruimte te maken voor anderen, maar mijn jaloezie blijft de kop opsteken.” “Ik wil zo graag iets doen met mijn verliefdheid op mijn collega. We praten er wel over maar mijn partner blijft steeds op de rem staan.” Op papier kan polyamorie of een open relatie een goed idee lijken. Misschien heb je zelfs zelf het initiatief genomen. Je hebt er goed met je partner over gesproken, je vindt dat dat moet kunnen en je hebt de hoop en het vertrouwen dat dat gaat werken. De barre praktijk is toch vaak anders. Lastige emoties in allerlei vormen blijven je overspoelen: jaloezie op de nieuwe partner van je partner, een verlangen dat niet vervuld mag worden, frustratie dat het maar niet opschiet Je blijkt niet immuun voor verdriet, angst en boosheid. Hoe kun je in die vloedgolf toch ontspannen? Daar hebben we wat handvatten voor, maar eerst bekijken we wat er gebeurt als emoties zo bezit van je nemen.

Wegduwen

Als een vervelende emotie zoals angst of verdriet zich aandient is de eerste, instinctieve reactie vaak: wegduwen. “Dit wil ik niet!” Het gevoel wegduwen kun je op verschillende manieren doen; gaan vechten tegen de aanleiding, bijvoorbeeld door je partner steeds de schuld te geven (‘fight’), weglopen uit de situatie (‘flight’) of ontkennen en diep wegstoppen (‘freeze’). Het kan ook zijn dat je aan jezelf de hoge eis stelt dat je die lastige emoties niet ‘hoort’ te hebben. Misschien ga je daardoor twijfelen of je non monogamie wel aankunt, of je daar wel geschikt voor bent. In therapeutische termen heet deze strategie van wegduwen vaak ‘splitsing’ of ‘dissociatie’. Je roept inwendig heel hard: “Dit gevoel is niet van mij!”. Dat kan soms werken op korte termijn, maar de situatie verandert er meestal niet door en de emotie klopt iedere keer weer aan je deur. Zo kun je boosheid vaak best een tijdje inslikken, maar die stapelt dan op en komt op enig moment met een grote knal tot ontploffing. Doodvermoeiend en het lost niets op.

Versmelten

De tegenovergestelde reactie is dat je je juist helemaal laat meenemen door je emotie. Immers, een veelgehoorde uitspraak over emoties is dat ze ‘er mogen zijn’. Dat klopt wel, en daarover straks meer, maar dat betekent niet dat ze meteen bezit van je hoeven nemen. Als je ondergedompeld blijft in je angst of verdriet, is er geen lichtpuntje meer te zien en lijkt er geen uitgang. Alsmaar boos zijn op je partner helpt je niet verder. Therapeuten noemen deze reactie ‘versmelting’, ‘fusie’ of ‘associatie’: je versmelt met je emotie. Je blijft er in rond draaien. Je emotie is een onlosmakelijk deel van je geworden. Je bént je emotie geworden.

Wegduwen én versmelten

Versmelting en splitsing kunnen ook tegelijk optreden. Als je versmelt met de ene reactie, splits je bijna onvermijdelijk af van een andere. Bijvoorbeeld: als je steeds boos bent op je partner en die steeds de schuld geeft, ontken je daarmee misschien je eigen angst dat die je kan verlaten. Je boosheid is dan je zichtbare emotie, wat een maskering is van je primaire, onderliggende emotie angst. Het werkt ook omgekeerd: als je de ene emotie wegduwt, is de onbewuste tegenreactie dat je jezelf in de armen van de andere duwt. Neem het voorbeeld dat je partner non monogaam wil leven en jij bang bent dat dat het einde van je relatie gaat betekenen. Als je je geforceerd over die angst heen zet (splitsing), bijvoorbeeld omdat je je partner dit echt gunt, loop je het risico dat je jezelf gaat identificeren met het verdriet van slachtofferschap.

Het kan ook zijn dat je de lat voor jezelf te hoog legt. Je probeert je over je onzekerheid heen te zetten, je ervaart dat dat niet lukt; dat ga je jezelf verwijten en met dát verdriet over je falen identificeer je je weer. Dan zit je in een dubbele houdgreep van je emoties.

Onmiddellijk handelen

Splitsing en versmelting roepen vaak op tot onmiddellijk handelen. De oorzaak moet weg! Het lastige gevoel moet weg! Of de aandrang moet juist onmiddellijk en onvoorwaardelijk gevolgd worden! Of dat op de langere termijn het meest effectief is, is natuurlijk de vraag. Je reacties zijn instinctief, zwart-wit en geven weinig ruimte tot vrije keuze. Je bent slaaf van je emoties geworden.

Accepteren

Een ‘negatieve’ emotie wegduwen is dus niet helpend en hem omarmen ook niet. Wat dan? De kunst is om een emotie wél toe te laten, te ervaren, maar je er niet mee te vereenzelvigen. Simpel gezegd: je emotie ís er wel degelijk, je bént niet die emotie maar je erváárt die emotie. Of nog simpeler, het gaat om het verschil tussen ‘ik ben bang’ en ik voel angst’. Dat lijkt een woordspelletje, maar dat is het niet. Bij ‘ik ben bang’ ben je versmolten met je angst. ‘Ik voel angst’ maakt van jou en je angst twee verschillende objecten. Er is licht gekomen tussen jou en je angst. Je accepteert de angst als een bezoeker. Die bezoeker komt, maar kan ook weer weggaan. En ondertussen heeft die je misschien wat te vertellen. Rumi drukt dit prachtig uit in zijn klassieke gedicht “de Herberg.”

De Herberg

Dit mens-zijn is een soort herberg
Elke ochtend weer nieuw bezoek.
Een vreugde, een depressie, een benauwdheid,
een flits van inzicht komt
als een onverwachte gast.
Verwelkom ze; ontvang ze allemaal gastvrij
zelfs als er een menigte verdriet binnenstormt
die met geweld je hele huisraad kort en klein slaat.
Behandel dan toch elke gast met eerbied.
Misschien komt hij de boel ontruimen
om plaats te maken voor extase…….
De donkere gedachte, schaamte, het venijn,
ontmoet ze bij de voordeur met een brede grijns
en vraag ze om erbij te komen zitten.
Wees blij met iedereen die langskomt
de hemel heeft ze stuk voor stuk gestuurd
om jou als raadgever te dienen.

Rumi

Van accepteren naar aannemen

Het binnenlaten van de emotie is al een belangrijke stap. Het gastvrij verwelkomen vraagt nog meer. Het is een verandering van perspectief, van een ‘negatieve’ emotie naar een ‘lastige’ emotie en vaak ‘begrijpelijke’ emotie. Je duwt de emotie niet langer weg, je gaat er niet in zwelgen, maar je neemt hem neutraal waar. Je voelt dat die er is, maar je doet even niets. Vervolgens verschuift je waarnemen geleidelijk naar waar-nemen: je neemt aan wat er is (wat ‘waar is’), zonder oordeel, zonder er (op dat moment) iets mee te moeten. In het aannemen en het waar-nemen ontstaat ruimte, voor rust, voor een vrije autonome keuze.

Mooi gezegd, maar hoe doe je dat dan?

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het gewoon érg moeilijk is, voor normale stervelingen onmogelijk, om dit werkelijk altijd en overal te bereiken. De diepe acceptatie van wat er is aan lastige emoties is een kunst die levenslang werk vraagt. Dus de ‘negatieve emotie’ van zelfverwijt dat het niet altijd lukt, is in elk geval niet nodig…. Gelukkig zijn er methoden om toch een eind op weg te komen. We noemen er hier een paar. De rode draad: afstand en daarmee rust creëren door je emoties te gaan observeren.

Jeuk op je ziel

Naar lastige emoties zoals jaloezie kun je soms ook praktisch kijken, op een luchtige manier. Als je arm jeukt, bén je niet je jeuk, je hebt er wél last van. Zo kun je jaloezie ook benaderen: je hart doet pijn, of, zo wilt, je ziel jeukt. Héél vervelend soms, maar niet meteen het einde van de wereld.

Gebruik je lijf

Zolang je emoties door je hoofd blijven malen, is het heel moeilijk om er afstand van te nemen. Die emoties uiten zich echter ook ergens in je lijf. Veel mindfulness oefeningen gebruiken dat. Waar in je lijf voel je die emotie? Wat voor gevoel is dat? Hard, zacht, kriebelend, stekend, drukkend, schurend? Hoe groot is het? Welke vorm? Kun je er naar toe ademen? Kun je het gevoel verduren?

Maak het tastbaar

Kun je een voorwerp of symbool associëren met je emotie? Of kun je een tekening maken? Hoe ziet dat er uit? Welke kleur? Welke naam heeft het? Kun je het ergens neerzetten waar je het ziet, ergens in huis waar je vaak langskomt, of naast je, waar je zit? Kun je het toespreken? Wat heeft het je te zeggen?

Schrijf het van je af

Schrijf een brief, aan je emotie zelf, aan de persoon over wie de emotie gaat, aan jezelf als kind of als je oud bent. Schrijf de brief in één keer, zonder te verbeteren, zonder hem mooier te maken. De brief is voor jezelf, niet voor degene aan wie je hem schrijft.

Mediteer er op

Mediteren is een zeer krachtige manier om interne rust te vinden. Het kost de nodige investering, maar dan heb je ook wat… Op deze pagina vind je instructies hoe je in stappen kunt leren mediteren.

Ken jezelf

Zelfs zonder deze oefeningen kun je al wat verder komen. Hoe meer je je bewust bent van je eigen mechanismen van versmelting en splitsing, hoe makkelijker je het jezelf kunt maken.

Hoe leer je omgaan met jaloezie?

Joost Horsten, 29 maart 2020 Reageer

Jaloezie is ingebakken in onze monogame normen. Zó erg zelfs dat we jaloezie vaak als ‘normaal’ beschouwen, dat het door je omgeving zelfs van je verwacht wordt als je partner met een ander vrijt. Jaloezie is dan ook vaak de eerste horde die je tegenkomt als jij of je partner nonmonogaam wil gaan leven. Er mee omgaan is ook niet zo eenvoudig, maar het kan wel! We lopen er doorheen in tien stappen.

1. Trigger – er gebeurt iets

Een tijdlang kan het leven en de liefde gladjes verlopen. Dan valt er een steen in de vijver en gebeurt er iets dat je raakt, iets dat je uit evenwicht brengt. Misschien is je partner verliefd geworden een ander. Misschien polst hij of zij of jij oren zou hebben naar een open relatie. Misschien heb je al een open relatie, of ben je je eerste stappen aan het zetten, en gebeurt er iets dat je moeilijker vindt dan je van tevoren gedacht had. Voor de een is het moeilijk te verteren dat de partner verliefd is, voor de ander is seks met een ander juist moeilijk. Of je krijgt het gevoel dat de ander geen aandacht meer voor je heeft. Iedereen heeft zijn eigen triggers en vaak verandert over tijd waar je precies last van hebt.

2. Herkennen en erkennen

Het groene monster steekt de kop op

De eerste stap voor jezelf is herkennen dat jaloezie de kop op steekt. Dat klinkt misschien simpel. Soms is het dat ook, maar niet altijd. Het feit dat je dit artikel leest is een teken dat je jaloezie tenminste een beetje herkent, bij jezelf of bij een partner. Met een beetje afstand is het ook niet zo ingewikkeld. Als je er middenin zit kan het lastiger zijn. Een emotie kan je overmannen, een ruzie kan je meeslepen. Misschien vind je van jezelf dat je ‘er boven staat’, dat jij geen jaloezie kent. In dat geval, herken je dit? “Ik ben helemaal niet jaloers! Het is alleen dat jij ……”. Feit is dat jaloezie in alle nonmonogame relaties kan spelen. Soms minder, soms meer.

Zeker in de hitte van de strijd, als bij iedereen de emoties hoog oplopen, als verdriet en verwijten rondvliegen, krijgt de strijd zelf alle aandacht, kan gelijk krijgen belangrijker worden dan geluk vinden. De strijd verblindt, waar het werkelijk om gaat, raakt uit zicht.

Pas op de plaats, diep ademhalen en ruimte nemen om te zien dat het groene monster in een hoekje zit te gniffelen. Hij heeft je toch weer tuk. Gun hem dat niet. De simpele constatering “Hé, ik heb nu last van jaloezie” is een belangrijk begin.

3. Aanvaarden

Er is wat er is

Het is niet leuk, maar wel normaal

Jaloezie is niet leuk. Punt. Het liefst ben je er zo snel mogelijk vanaf. Waarschijnlijk lees je daarom dit artikel. Voor een deel gaan we je teleurstellen. Jaloezie is er namelijk niet voor niets. Het is een signaal, een signaal dat er iets voor jou niet in orde is. Wat dat precies is, en wat de oplossing is, dat kan van alles zijn. En dat is precies wat we gaan onderzoeken.
Een belangrijke stap is om je te realiseren dat jaloezie helemaal geen bijzondere plaats verdient. Het is een heel gewoon gevoel, net zoals bijvoorbeeld boosheid. En net zoals het prima is om af en toe boos te zijn, is het heel menselijk dat je soms jaloezie voelt. En nonmonogamisten zijn geen supermensen. Ook die zijn niet immuun voor jaloezie. Het is niet zo gek dat je je ongemakkelijk voelt als je weet dat je lief op dat moment met een ander vrijt.

Je hebt recht op je emotie

“Ik ben vast geen goede polyamorist want ik ben jaloers omdat je ook iets met hem hebt.”

“Oh, oh, als je dat nou eens afleert…”

Het lijkt zo handig: gewoon even iets leren, zodat je je niet meer voelt zoals je je voelt. Of tegen een partner zeggen dat ze gewoon moeten leren om hun emoties anders te voelen. Helaas gaat dat niet, maar bovendien zou dat voorbij gaan aan waar je gevoel goed voor is. Je gevoelens geven jou signalen over of een situatie stressvol of rustgevend is, en prettig of onprettig. Dat zijn nogal belangrijke dingen om te weten, wil je het een beetje overleven en naar je zin hebben.
Jouw gevoelens horen bij je en ervaar je, of je nou wil of niet. Dat ze er zijn is iets om serieus te nemen, dus het is belangrijk dat je ze omarmt. Ze zijn er nu eenmaal. Wat je vervolgens over die emoties denkt en hoe je ermee omgaat, da’s een tweede. Maar dat ze regelmatig langskomen, daar kun je niet omheen.

Je bènt niet je emotie

“Polyamorie, ik zou dit nooit kunnen want ik ben nou eenmaal erg jaloers!”

Je gevoelens horen dus bij je. En misschien zeg je dan: “Ik ben jaloers”. Dat is een heel gewone manier van uitdrukken, maar je zegt er meer mee dan je denkt. Als je zegt: “Ik ben jaloers”, vereenzelvig je je met je jaloezie. Jij bént dus de jaloezie. De jaloezie is deel van jou geworden. Het wordt moeilijk om je voor te stellen dat je ook niét jaloers kunt zijn. Misschien is het zelfs bedreigend om niet jaloers te zijn. Het is immers toch natuurlijk om jaloers te zijn als je partner nog een ander heeft? Als je in staat bent om te zeggen: “Ik voel jaloezie” of, nog wat abstracter, “Ik ervaar jaloezie” word je in staat om ruimte te scheppen tussen jou en je emotie, die te onderzoeken en je er niet automatisch door te laten meeslepen. Dus dat je je wel eens jaloers voelt, dat hoort bij je. Dat zegt niet dat je jaloers bent.

De ander is niet de schuld van jouw emotie

“Jij hebt gezorgd dat ik me zo voel! Mijn jaloezie komt door wat jij doet!”

In de hitte van de emotie kun je je partner wel eens zoiets verwensen. Het gedrag van je partner kan zeker jouw emoties triggeren maar de ander is niet de schuld van jouw emotie. Al was het maar dat een ander persoon in dezelfde situatie misschien een ander gevoel zou hebben. Dat betekent dus dat de ander jou niet “een gevoel geeft”. Jij hebt een reactie op wat een ander doet. Gelukkig maar! Stel je voor dat jouw partner werkelijk zou kunnen dirigeren welke emoties je hebt, hoe vrij zou dat voelen?
Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen deel van je emotie is een belangrijke stap om er beter mee om te leren gaan. Dat betekent: ja, ik voel me jaloers, en ik heb er zelf het meeste last van.

Je kiest zélf wat je met je jaloezie doet

Hoe je omgaat met je gevoel, onder andere hoe je het uit, daar heb je een keus in. Omdat de ander niet de schuld heeft van jouw gevoel, kun je je ook niet meer verschuilen in een slachtofferrol. Je hebt daar je eigen verantwoordelijkheid in. Projecteer je het op de ander, word je kwaad, ga je eisen dat de ander jouw jaloezie oplost? Of besluit je de jaloeziegevoelens gewoon rustig te laten voor wat ze zijn?
Net zoals bij boosheid kan de ander wel de aanleiding zijn voor je lastige emotie, maar je kunt zélf besluiten wat je ermee doet.

4. Observeren

Wat speelt er nou precies?

Jaloezie is niet één eenduidige emotie. Onder de paraplu ‘jaloezie’ valt een waaier van verschillende lastige gevoelens. In de kern gaat het om combinaties van verdriet, angst en boosheid die op verschillende manieren aangeraakt worden. Wij herkennen tenminste negen soorten jaloezie die te maken hebben met:

verlies
territorium
waarden
rangorde
schaamte
schaarste
uitsluiting
afgunst
minderwaardigheid

Hoe beter je begrijpt wat jou triggert, hoe je daarop reageert en welke onderliggende emoties er aangeraakt worden, hoe makkelijker en effectiever je naar manieren kunt zoeken om het leven gemakkelijker te maken. In dit artikel gaan we verder in op die verschillende vormen.

5. Onderscheiden

Wat is van jou? Wat is van mij?

In een conflict overschrijd je elkaars grenzen, of je rammelt er tenminste aan. Vaak is vertrouwen geschonden. Je voelt je niet meer veilig. In die emotie kan het gemakkelijk zijn om de schuld bij de ander te leggen. Immers, hij of zij deed……. Of misschien vind je juist dat alles aan jou ligt, dat je het toch nooit goed doet. De realiteit is meestal dat beide partners boter op hun hoofd hebben, alhoewel niet per se evenveel. Wat heb jij op te lossen? Wat heb ik op te lossen? Het is zaak dat ieder zijn deel neemt, niet minder, ook niet meer.

Het is niet eenvoudig om dat onderscheid te kunnen maken. Dat vraagt tijd, oefening en vooral heel veel onderling gesprek. Om toch een handreiking te geven: het kan helpen om naar een paar veel voorkomende verwarringen te kijken.

Feiten versus interpretaties

Wat heeft de ander wérkelijk gezegd of gedaan en wat is jouw interpretatie daarvan? Vaak vul je zelf een bedoeling in bij het feitelijke gedrag of de woorden van de ander. “Jij negeerde mij” kan een interpretatie zijn van het feitelijke “Toen ik jou iets vroeg, gaf je geen antwoord.” Misschien klopt die interpretatie, dan is een vraag om verantwoording daarover terecht. Misschien klopt het niet, dan ligt de bal bij jou waarom je dat zo invult.

Afspraken versus verwachtingen

Nogal wat coachgesprekken beginnen met de verzuchting dat het vertrouwen in de ander beschadigd is. De vraag is dan steeds, wát er dan precies beschadigd is. Welke gemaakte afspraken zijn precies geschonden? Als dat duidelijk is, dan heeft de overtreder een probleem. Afspraken zijn er immers om je aan te houden. Echter, ook heel vaak blijken er eigenlijk nauwelijks duidelijke afspraken te zijn. Wat dan beschadigd is, zijn de verwachtingen in de ander. Maar wie is daar verantwoordelijk voor, de ‘overtreder’ of degene die de eigen verwachtingen projecteerde?

Hier & nu versus oude patronen

Conflicten ontstaan in het hier en nu, met concrete aanleiding. Maar gaat het conflict daar ook écht over? Meestal passen ze in een patroon waarin partners in dezelfde groef blijven draaien. Vaak gaat het conflict eigenlijk helemaal niet over iets dat tussen de partners speelt. Dan gaat het over oude patronen, die de partners al jong geleerd hebben en onbewust nog steeds blijven herhalen; reflexen die ooit, als kind, als jongere, geleerd zijn om dat ze toen belangrijk waren om te overleven. Ze hebben vaak hun functie allang verloren maar zitten nog steeds in ons systeem. In kritische situaties vallen we makkelijk terug op die reflexen. In feite reageren we dan niet in het hier & nu op onze partner, maar in het daar & toen op onze ouders of anderen uit het verleden. Je partner kan het niet helpen dat die op je vader of moeder lijkt; jij kunt het onderscheid leren maken en steeds minder in het oude patroon vervallen.

6. Aannemen

wie je bent

Op dit punt aangeland weet je wat van jou is, wat jij te doen hebt, in je relatie en je leven. Je kunt het ook voelen in je lijf. Waarschijnlijk is dat niks nieuws, weet je het allang. En daar word je misschien vreselijk moe van, of verdrietig, of boos op jezelf, dat je hier alweer tegenaan loopt; onmacht, schaamte. Je wilt er vanaf, je wilt dat de situatie wordt opgelost, je wilt niet alweer hetzelfde voelen. Je wilt jezelf ontwikkelen, je wilt ermee om kunnen gaan. Maar hoe dan?? Wat is de oplossing?

Helaas is het zo simpel niet. Tot zover ging dit verhaal over begrijpen en voelen. De volgende stap is een spirituele. Paradoxaal gaat de reis van verlichting door het donker. Werkelijk aannemen wie je bent en wat je hebt aangetroffen. De perfectie in je imperfectie zien. Je schaduw omarmen. Dit is wie je bent en hiermee heb je het te doen. Dat is géén passief fatalisme in de zin van ‘het is toch hopeloos’. Eerder het diepe besef dat dit de enige manier is waarop je nu kunt zijn en dat dat genoeg is om een volgende stap te kunnen zetten. Zolang je in de kramp blijft dat ‘het niet goed is’, gaat je energie naar de weerstand tegen wat er gewoon ís. Dat is verspilde energie want die verandert niets. Zo kun je angst blijven houden voor je angst, verdriet over je verdriet en boosheid over je boosheid. Als je je angst, je verdriet of je boosheid kunt aannemen, er ‘laten zijn’, opent dat je geest, je hart en je wezen.

Dit is natuurlijk niet eenvoudig. Sterker, het is een levenstaak die voor normale stervelingen nooit helemaal volbracht zal worden. En dat hoeft ook helemaal niet. Elke stap is er eentje en een aantal stappen maken samen een reis. Als het je lukt om je relatie te zien als spiegel en de uitdagingen daarin als een turbo om verder te kunnen groeien, ben je al halverwege.

Als je gewend bent om te mediteren, of je daarin zou willen verdiepen, kan dat een goed hulpmiddel zijn om je te trainen je jaloezie te verduren. Zo creëer je extra rust om er effectief mee om te gaan. Op deze site vind je een instructie voor een basismeditatie en een uitgebreidere meditatie die je specifiek kunt gebruiken om te mediteren op jaloezie.

7. Helen

wat nog geheeld wil worden

Als je werkelijk, op een diepe laag, jezelf, je partner en de omstandigheden hebt kunnen aannemen, is de heling vaak voor een groot deel al gebeurd. Maar soms is er meer nodig. Misschien is er een trauma dat om verwerking vraagt, misschien kun je nog in het reine komen met een persoonlijke- of familiegeschiedenis. Misschien kun je je eigen innerlijke kind leren beschermen, misschien kun je je innerlijke ouders te hulp roepen. Misschien kun je dat zelf, met hulp van je partner, misschien vraagt dit begeleiding.

Jaloezie went en kan verminderen

Als je eenmaal leert dat jaloezie helemaal niet zo vreselijk hoeft te zijn, dan je er ook gewoon aan wennen. Dan realiseer je je dat het ook heel gewoon is om meerdere vrienden of vriendinnen te hebben. Of om diep van onze (meerdere) kinderen te houden. Liefdes hoeven niet ten koste van elkaar te gaan. Door het omgaan met jaloezie leer je omgaan met lastige emoties, iets waardoor je je als persoon sterker gaat voelen.
Het kan zelfs zijn dat jaloezie een positieve draai gaat krijgen. In het Engels bestaat het woord compersion. Het is het tegenovergestelde van jaloezie. Een goede Nederlandse vertaling bestaat er niet voor; wij houden het op medeliefde. Het staat voor het plezier dat iemand beleeft aan andermans plezier, bijvoorbeeld door het besef dat een geliefde ook bemind wordt door een ander. Het klinkt misschien merkwaardig, maar uit eigen ervaring weten we dat het écht kan.
Vaak horen wij in gesprekken met polyamoristen dat ze vinden pas succesvol polyamoreus te leven als ze ook medeliefde voelen. Dat voert de druk op, want ze moeten iets gaan voelen wat ze nu nog niet voelen. En zoals we eerder al zeiden, je kunt iemands gevoel niet dirigeren. We zien momenten waarop we medeliefde voelen als waardevolle extra’s, maar niet als de heilige graal van consensuele nonmonogamie.

8. Bijleren

je gereedschapskist uitbreiden

Nadat je alles samen met je partner in de ogen hebt gekeken, doorgrond, aangenomen en waar nodig geheeld, valt er vaak nog steeds wat bij te leren om effectiever met elkaar om te gaan. De belangrijkste kandidaat is je onderlinge communicatie. Zelfs als je elkaar heel goed begrijpt en aanvoelt, is het een uitdaging om in de hitte van een emotie goed te blijven communiceren. Het goede nieuws is dat je dat kunt leren. Er zijn een aantal krachtige communicatiemethoden. Een relatief eenvoudige is Geweldloze Communicatie. Wijzelf gebruiken nog meer methoden. Het voert te ver om om daar hier uitgebreid op in te gaan. Je bent welkom voor een coachsessie als je je hierin stappen wilt maken.

9. Afspraken bijstellen

Wat ga ik doen? Wat ga jij doen?

Effectieve afspraken kunnen enorm helpen om samen door een turbulente periode te komen. In een apart artikel op deze site gaan we daar verder op in.

10. Verbinden

Het leven en de liefde vieren

Tenslotte, als al het werk gedaan is, is het hoog tijd om het leven en de liefde te gaan vieren. Het zal niet altijd makkelijk geweest zijn om alle stappen te zetten, maar waarschijnlijk ben je zelf gegroeid en is je relatie verstevigd en verdiept. Je gaat vast weer eens een uitdaging tegenkomen, maar ook die kun je wel weer aan. De eerste keer dat je deze cyclus doorloopt is vaak de lastigste en kan tijd en inspanning kosten. Naarmate je je eigen patronen en die van je partner beter leert kennen, gaat het steeds sneller. Op een bepaald moment kan het zelfs bijna in een reflex gebeuren: bij een nieuwe trigger herken je jullie patronen en weet meteen hoe je daarop effectief kunt reageren. Zo kom je zelf én samen op een steeds dieper niveau van verbinding.

Thuis mediteren – tips en trucs

Joost Horsten, 28 maart 2020 Reageer

1. Maak je eigen plek

Maak een vaste meditatieplek waar je iedere dag kunt gaan zitten. Als je dat prettig vindt, kleed de ruimte dan aan met voorwerpen die voor jou aandacht symboliseren.

2. Pas het mediteren in je dagritme

Het is heel belangrijk om het ‘moeten’ van het mediteren er af te halen. Neem éénmaal de beslissing dat je iedere dag gaat mediteren. Als dat kan op een vast tijdstip. Meditatie ’s ochtends is niet beter dan ’s avonds of andersom maar je kunt wel uitzoeken wat voor jou het beste ‘werkt’. Experimenteer ermee tot je het meest ideale moment voor jou gevonden hebt en hou je er vervolgens aan. Mediteren is zeker in het begin ook het opbrengen van discipline, het gewoon dóen.

3. Zit je tijd uit

De optimale tijd voor een meditatie thuis is 20 minuten. Zit die tijd ook helemaal uit! Als dat te lang is (en dat zal in het begin waarschijnlijk zo zijn), neem je dan een kortere tijd voor. Het is veel beter om een korte meditatie te plannen en die af te maken dan een lange te plannen en die voortijdig af te breken.

4. Gebruik een leuke en handige timer

Een handige app om de tijd in te stellen en je voortgang bij te houden is Insight Timer. Binnen deze app kun je ook zien wie er virtueel in jouw buurt met je mee mediteren.

5. Werk met een haalbare ambitie

Dus beter structureel beslissen dat je 4 dagen in de week mediteert, en dit ook echt doen, dan elke dag maar zien wat ervan komt. Als het écht absoluut onmogelijk is om elke dag te mediteren, stel voor jezelf dan een minimum per week vast en hou je daar ook aan. Voel je niet schuldig als het eens ’n keer niet lukt, maar ga de volgende dag gewoon zitten.

6. In het moment blijven

Wees niet te toegeeflijk tegen jezelf. Maak tijdens het zitten geen bewegingen die je ook in een meditatiegroep niet gemaakt zou hebben. Beschouw alle geluiden en andere ‘verstoringen’ als een oefening om los te laten, ga steeds terug naar je uitademing en blijf rustig in het moment.

7. Vertel het je omgeving

Als je samenwoont met anderen, vertel ze dan dat je mediteert en wanneer je dat doet. Vraag ze ook je dan niet te storen (enige uitzondering: als het huis in brand staat). Het feit dat je duidelijk maakt dat je mediteert, kan er trouwens ook voor zorgen dat zij je helpen ‘herinneren’ dat het tijd is.

8. Heb compassie met jezelf

Er is geen goede of slechte meditatie! Soms heb je weinig concentratie en dwalen je gedachten steeds af. Een andere keer kun je de hele periode prima met je aandacht bij je ademhaling blijven. Maar de ene periode is niet beter dan de andere, het hoort er allemaal bij. Zo is het leven, de ene dag gaat van een leien dakje, de andere dag loopt alles in het honderd. Neem het jezelf niet kwalijk. Ga niet naar prestaties streven. Het enige dat
je aan jezelf vraagt, is om met aandacht bij het moment te blijven, precies zoals het is. Keer gewoon terug naar je ademhaling en begin ‘fris’.

Luistermeditatie

Joost Horsten, 28 maart 2020 Reageer

In de basismeditatie heb je geleerd om je adem als focus te gebruiken. Je kunt daarin makkelijk afgeleid worden door geluiden om je heen. Met de aandachtscyclus kun je gedachten daarover steeds weer loslaten en teruggaan naar je adem. De geluiden zijn dan de afleiding van de focus op je adem.

Je kunt er echter ook voor kiezen om die omgevingsgeluiden juist te gebruiken als meditatiefocus. In plaats van het tellen van je adem, luister je gewoon. Ieder geluid dat tot je komt geef je even aandacht, misschien dat je luistert waar het vandaan komt. Je hebt geen oordeel over het geluid. Het is niet belangrijk of het mooi, lelijk, hard, zacht, storend of prettig is. Het geluid is er gewoon. Je geeft het even aandacht en laat het weer los.